John Paul Vann – cố vấn quân sự Mỹ nổi tiếng nhất trong chiến tranh Việt Nam

John Paul Vann  (2 tháng 7 năm 1924 – 9 tháng 6 năm 1972) là trung tá cố vấn quân sự Mỹ và được xem là cố vấn quân sự Mỹ nổi tiếng và có uy tín nhất trong chiến tranh Việt Nam – The most famous US adviser in Vietnam war

John Paul Vann gia nhập quân đội vào năm 1943, đến năm 1945, ông được thăng trung úy và sau đó tham gia trận chiến ở Triều Tiên. Sau đó ông đóng quân ở Đức và tham gia các khóa học trường Chỉ Huy Quân Đội, bằng Thạc Sĩ Kinh Doanh MBA, … Năm 1961, ông được thăng chức Trung Tá

Năm 1962, ông đến chiến trường Việt Nam và là cố vấn quân sự cho Huỳnh Văn Cao là tư lệnh quân đoàn 4. Ở đây, ông rất quan tâm đến chiến tranh du kích và nghiên cứu nhiều về hình thức chiến tranh này. Tháng 3 năm 1963, ông rời khỏi quân đội và về Mỹ

Năm 1963, ông nhớ Việt Nam và quay lại trong vài trò chuyên gia trong Cục Phát Triển Quốc Tế – Agency for International Development (AID). Sau đó ông trở thành Phó Chỉ Huy chương trình CORDS – Chương Trình Hỗ Trợ và Phát Triển Các Hoạt Động Dân Sự (Civil Operations and Revolutionary Development Support) thuộc Quân Khu 3 của Việt Nam Cộng Hòa bao gồm 12 tỉnh . CORDS là đơn vị bao gồm nhiều đơn vị khác như : Chương trình viện trợ USAID, Dịch vụ tình báo thông tin, US Information Service, Cục Tình Báo Trung Ương CIA, …. Sau đó ông tiếp tục được bổ nhiệm đến Quân Khu 4 với nhiệm vụ tương đương

Ông được nhiều người khác đánh giá rất cao về năng lực và ủng hộ các hoạt động sử dụng các đơn vị nhỏ, tuần tiễu và di chuyển liên tục để chống lại đơn vị lớn của đối phương. Đặc biệt là ông được tướng Weyand – Phó Chỉ Huy lực lượng cố vấn Mỹ MACV và tướng Creighton Abrams là chỉ huy trưởng MACV tin tưởng tuyệt đối. Ngay cả Walt Rostow, – cố vấn an ninh quốc gia của tổng thống Johnson đã từng hỏi ông : “Này, Vann, chúng ta có thể chấm dứt giai đoạn tệ hại nhất của cuộc chiến này trong 6 tháng không ?” . Vann trả lời : “Không thể đâu, Rostow, tôi là kẻ lạc quan nhưng tôi nghĩ chúng ta cần khoản thời gian dài hơn thế“

Năm 1970, ông được chuyển đến Vùng 2 Chiến Thuật với vai trò cố vấn quân sự cấp cao, đây là giai đoạn Mỹ bắt đầu rút khỏi Việt Nam và nhiệm vụ ông là quản lý toàn bộ nhân sự Mỹ trong khu vực thuộc nhóm hỗ trợ Vùng 2 – 2nd Regional Assistance Group. Đây cũng là lần đầu tiên 1 chuyên viên Nhân Sự lãnh đạo và chỉ huy các đơn vị chiến đấu chính quy của Mỹ. Vị trí của ông lúc này tương đương Thiếu Tướng của Quân đội Mỹ

Trong chiến dịch Xuân Hè 1972 gọi là “Mùa Hè Đỏ Lửa 1972”, quân Giải Phóng tấn công Phía Bắc từ 3 hướng trong đó có 1 hướng tấn công Tây Nguyên hướng về Kontum với 3 sư đoàn Sư đoàn 320, sư đoàn 304, sư đoàn 986 với trung đoàn thiết giáp 203 yểm trợ. Đây là khu vực then chốt, nếu mất Kontum, Pleiku và cả vùng 2 sẽ sụp đổ và để tấn công Kontum, quân Giải Phóng trước tiên cần chiếm được Tân Cảnh

Ngày 23 tháng 4, quân Giải Phóng tấn công Tân Cảnh với lực lượng được yểm trợ bởi xe tăng T-54. John Paul Vann hướng dẫn tổ chức phòng thủ từ trên trực thăng và đã đáp xuống nhiều lần để tiếp tế đạn dược và tải thương binh. Qua ngày 24, Tân Cảnh bị quân Giải Phóng chiếm, cuộc chiến chuyển sang Kontum cách đó 40km. Cố vấn Vann đã trực tiếp chỉ huy quân đội Việt Nam Cộng Hòa tổ chức phòng thủ và yêu cầu MACV cấp những chiếc Huey lần đầu tiên trang bị tên lửa TOW để chống lại xe tăng T-54 của quân Giải Phóng Việt Nam. Và với uy tín của mình, cố vấn John Paul Vann được cấp nhiều block B-52 hơn những người khác. Ông đã trực tiếp hướng dẫn tiến hành hơn 300 phi vụ của B-52 và sau đó được mệnh danh là “Quý Ngài B-52” – “Mr. B-52”

Ngày 5 tháng 6, trận Kontum kết thúc, quân Việt Nam Cộng Hòa đã giữ vững Kontum. Ngày 9 tháng 6, trực thăng chở ông bị tai nạn và rơi xuống đất. Đám tang của ông có sự tham dự của Tư Lệnh Quân Đội Mỹ ở Việt Nam là tướng William Westmoreland, thiếu tướng Edward Lansdale người làm cố vấn cho Tổng Thống Ngô Đình Diệm trước đó, trung tá Lucien Conein, Nghị sĩ Edward Kennedy, Daniel Ellsberg, …

Ngày 16 tháng 6 năm 1972, Tổng thống Nixon đã gặp vợ con ông và trao tặng huy chương Presidential Medal of Freedom. Ngoài ra, công còn được tặng các huy chương danh dự Medal of Honor, huy chương Distinguished Service Cross, … Ông được đánh giá là cố vấn Mỹ nổi tiếng nhất trong chiến tranh Việt Nam – The most famous US adviser in Vietnam war

Cuộc đời ông cũng được viết thành sách “A Bright Shining Lie : John Paul Vann and America in Vietnam” , giúp tác giả Neil Sheehan đoạt giải thưởng Pulitzer Prize và được xuất bản ở Việt Nam với tên : “John Paul Vann – Sự lừa dối hào nhoáng”