Tại bảo tàng của tàu sân bay USS Midway đã diễn ra cuộc hội ngộ mang têm “From Dogfights to Dente” (Từ Không chiến đến Hòa giải) giữa các cựu phi công Bắc Việt và phi công Mỹ và trước đây đã diễn ra một số lần tương tự
Cuộc hội ngộ diễn ra vào tối 21/9/2017 bắt nguồn từ việc trước đó vào tháng 4/2016, 11 cựu lính phí công Hoa Kỳ do Đại tá Charlie “Shark” Tutt dẫn đầu đã sang thăm Hà nội và gặp gỡ Trung tướng Nguyễn Đức Soát và hai phía đã đồng ý tổ chức thêm buổi gặp lần 2 vào tối 21/9 vừa qua. Đại tá Lê Thanh Đạo đã tâm sự tại buổi giao lưu: “Chỉ mới một năm không gặp thôi mà đã thấy nhớ rồi.”
Đoàn cựu phi công chiến đấu của Không quân nhân dân Việt Nam (Bắc Việt), gồm 11 người, dẫn đầu đoàn là Trung tướng Nguyễn Đức Soát, người đã có một bài phát biểu mở đầu buổi giao lưu.
“Cách đây hơn 40 năm, chúng ta, các phi công trẻ đều thực hiện nhiệm vụ mà đất nước giao cho mình. Ngày nay khi quan hệ hai nước tốt lên… chúng ta nhìn lại trận đánh ngày xưa để hiểu thêm về nhau, chia sẻ nỗi đau mất mát mà cuộc chiến nào cũng để lại cho mỗi phía. Mục đích của buổi gặp gỡ là hiểu thêm về các trận không chiến. Nhưng mục đích cao cả hơn là góp phần xây dựng mối quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ đúng như quyết tâm của hai nước, gác lại quá khứ, hướng đến tương lai.”
Một cựu phi công Mỹ khác phát biểu tại buổi gặp mặt thì nói: “40 năm trước, năm 1965, Bắc Việt có 40 phi công. Và 40 phi công này đã chiến đấu lại Hải quân Mỹ, Không quân Mỹ, Thủy quân lục chiến Mỹ và cả các lực lượng chiến đấu từ các nước đồng minh của Mỹ. Chúng ta, khác họ, chúng ta có thể trở về nhà sau 10 tháng chiến đấu. Còn họ, họ đã ở quê nhà rồi. Nhưng họ vẫn luôn phải trở lại chiến trường.Cuộc gặp năm ngoái đã khiến tôi thực sự cảm phục. Tôi hi vọng họ cũng sẽ dành được sự cảm phục từ quý vị,” vị cựu sĩ quan Mỹ cũng từng tham gia buổi gặp gỡ năm ngoái tại Hà Nội nói thêm.
Buổi giao lưu đầu tiên diễn ra với sự tham gia của Trung tướng Đức Soát, Đại tá Nguyễn Thanh Quý và Đại úy John Cerak của Không quân Hoa Kỳ.
“Chúng tôi đang bay qua không phận Lào, sau đó quay trở lại về phía Đông, liên tục dùng radar rà soát, thì đột nhiên, ông Nguyễn Đức Soát đây đã phá hỏng một ngày đẹp trời,” Đại úy John Cerak nói chỉ tay về ông Soát trong khi khán phòng rộ lên tiếng cười.
“Ông Nguyễn Đức Soát, ông đã bắn hạ sáu máy bay Mỹ, đây là có phải là vì lòng hận thù không?” Người điều phối buổi giao lưu Scott McGaugh hỏi.
Vị Trung tướng 72 tuổi trả lời:
“Riêng đặc thù của không quân, chúng tôi chỉ thấy máy bay thôi. Khi vào không chiến, máy bay này theo máy bay kia. Các phi công là những người lính mà cảm giác về chết chóc ít xảy ra vì người ta không nhìn thấy. Không ai mong bắn chết người khác, chỉ mong bắn hạ máy bay của đối phương thôi. Cách đây bảy năm tôi gặp Đại tá Charlie Tutt, Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ. Tôi bàn với ông ấy tổ chức cho các cựu phi công từng tham chiến ở Việt Nam gặp nhau. Cho nên tình cảm của tôi đối với nhân dân Mỹ như thế, các bạn hiểu cả…”
Một người trong khán đài hỏi “Có phi công Nga và Trung Quốc tham chiến hay không?”
Đại tá Nguyễn Thanh Quý không giấu giếm: “Trong cuộc chiến, phi công giai đoạn đó được Liên Xô cũ và Trung Quốc đào tạo nhưng các phi công Liên Xô và Trung Quốc không tham chiến.Chúng tôi chỉ học kỹ thuật từ Nga và tự nghiên cứu chiến thuật. Các sĩ quan Nga không được vào sở chỉ huy, điều hành, không được dự buổi rút kinh nghiệm. Có một lần là tháng 9/1972, một thiếu tá người Nga bay kèm giúp một phi công Bắc Việt tập bay bay thì bị bốn chiếc F4 tấn công. Máy bay tập thì không đeo tên lửa. Bốn chiếc F4 quần cho đến khi gần hết dầu thì các phi công nhảy dù, nên mới có chuyện một phi công người Nga nhảy dù. Nhưng là tập bay, chứ không phải chiến đấu.”
Sự xuất hiện của một sĩ quan Việt Nam Cộng Hòa tại buổi giao lưu cũng gây chút bất ngờ. Ông Nguyễn Hưng, tự giới thiệu là lính biệt động quân của lực lượng Việt Nam Cộng Hòa và chỉ tay về phía cựu phi công Bắc Việt, cười lớn nói “They shot me down! (Họ bắn hạ tôi đấy!)”
“Tôi muốn hỏi các cựu phi công Hoa Kỳ ở đây, ai là người đã ném quả bom xuống bệnh viện Bạch Mai, xuống Khâm Thiên,” ông Hưng hỏi.
Câu hỏi khó gây ra một sự lúng túng cho cả khán phòng, nhưng người điều phối Scott Gaugh khéo léo tránh né bằng cách thay thế với câu hỏi “Các ông nghĩ sao về độ chính xác của bom Mỹ?”
Nhưng sĩ quan Hải quân Hoa Kỳ, Clint Johnson lại không tránh né, trả lời “Họ đã làm hết sức có thể để tránh thương vong cho thường dân. Chúng tôi đã rất cẩn thận để không đánh bom sai nơi… nhưng tai nạn xảy ra. Một số người đã không cẩn thận nhưng chúng tôi có quy định rất nghiêm ngặt. Nếu anh không tuân theo, anh có thể mất sự nghiệp phi công vĩnh viễn hoặc đi tù.”
Trả lời phóng viên tờ San Diego Union-Tribune, Đại úy Hải quân Jack “Fingers” Ensch nói:
“Nhà tù nhỏ nhất thế giới là giữa hai tai anh. Nếu anh cứ tiếp tục căm thù, thì họ cũng vẫn cách xa nửa thế giới. Họ không biết anh đang nghĩ về họ, hận thù họ hay những thứ như thế. Họ tiếp tục với cuộc sống của mình. Nếu anh vẫn hận thù, thì anh vẫn bị giam cầm.”
Trước khi kết thúc buổi tọa đàm Đại úy Clint Johnson nói:
“Tôi không bao giờ ghét kẻ thù vì cả hai phía đều cố gắng làm công việc của mình. Người Mỹ muốn ngăn cản sự lan rộng của chủ nghĩa cộng sản ở Đông Dương và Châu Á, còn người Việt Nam muốn thống nhất đất nước. Tôi cho rằng có thể thù ghét một số hành động, nhưng họ căm ghét đối thủ của mình trên chiến trường,”
