Trận Kà tum – Battle of Katum là trận đánh diễn ra ở trại Katum (trại A-322) hay còn gọi là trại đặc biệt Ka tum – Katum Special Forces Camp – căn cứ hỏa lực Ka tum – Katum Firebase vào ngày 24 tháng 8 năm 1968
Trận Kà Tùm diễn ra khi quân Giải Phóng tấn công trại Katum (A-322) còn có các tên khác là trại Kà Tum, trại Ka Tum, đây là căn cứ đặc biệt đặt gần Campuchia. Nhìn vào bảng đồ, ta có thể thấy vị trí trọng yếu của căn cứ, ở phía tay phải, 1 đường đi Bố Túc, 1 đường bên phải rẽ Nam đi Tây Ninh. Đường trên đỉnh Bắc rẻ trái đi Campuchia. Trại cách Tây Ninh 40km về hướng Đông Bắc, cách An Lộc 43km về hướng Tây và cách biên giới Campuchia 8km về hướng Nam
Tháng 2 năm 1967, quân Mỹ mở trận càn Junction City và đã thiết lập trại Katum nhằm cung cấp hỏa lực yểm trợ cho chiến dịch. Ngày 3 tháng 3, tiểu đoàn 1 công binh Mỹ đã dựng thêm 1 đường băng ngắn trải dài 950m từ Bắc xuống Nam của trại để các máy bay nhỏ, tầm ngắn như C-123 có thể sử dụng được
Tháng 11 năm 1967, đội 5 lực lượng đặc biệt Mỹ đã phái nhóm số 322 đến trại do đó trại này còn có tên là trại A-322. Trại Katum trở thành trại thuộc lực lượng đặc biệt nhằm thăm dò các hoạt động quân Giải Phóng dọc biên giới Campuchia. Do án ngữ vị trí trọng yếu nên trại Katum thường xuyên hứng chịu đạn súng cối, súng không giật, pháo kích, … của quân Giải Phóng nên lính Mỹ còn gọi đây là trại KaBoom
Các máy bay đều hạ cánh ở đầu đường băng phía Nam của trại Katum. Mỗi khi các máy bay C-123 hạ cánh, các động cơ khiến bụi đỏ tung lên mù mịt và quân Giải Phóng lại bắt đầu pháo kích bằng súng cối vào trại và đường băng, các máy bay phải nhanh chóng thả càng đáp, hạ bệ phía sau để nhanh chóng tuồn hàng ra và khi gần chạm cuối đường băng phía Bắc, các máy bay sẽ lập tức quay đầu và chuẩn bị cất cánh hướng về phía Nam. Ngay cả khi máy bay chưa dừng hẳn, 3 binh sĩ với áo ngụy trang màu xanh sẽ lặp tức lao ra để cảnh giới và 1 toán binh sĩ khác sẽ lao đến để bốc dỡ hàng, tải thương, … Toàn bộ quá trình bốc dỡ hàng xuống, đưa thương binh lên máy bay, .. diễn ra chưa đến 1 phút và máy bay lập tức cất cánh trở lại
Các binh sĩ đặc biệt ở đây đều là những người giàu kinh nghiệm chiến đấu, trại Katum được thiết lập với 3 lớp phòng ngự, cái này nằm trong cái kia để tăng sức phòng thủ. Lớp ngoài cùng do các binh sĩ địa phương còn gọi là lực lượng Dân Sự Chiến Đấu CIDG phòng thủ, họ cũng ở chung với các gia đình của họ. Lớp thứ 2 do các binh sĩ người Việt không phải địa phương và gốc Campuchia. Trong cùng là các binh sĩ đặc biệt Mỹ và các binh sĩ người Việt được tin cậy. Vòng trong cùng cũng là nơi đặt bộ chỉ huy và trận địa pháo 105mm. Các vòng phòng thủ đều có các ụ súng máy M60, các chiến hào, … chạy dọc chung quanh. Tất cả đặt dưới sự chỉ huy của trưởng trại là thiếu úy Donald Giddeon
Giữa đêm ngày 24, trung sĩ Slayton và trung sĩ Elizondo bước vào hầm chỉ huy, họ vừa uống vài ly với 1 số người chung quanh. Hầm chỉ huy được phủ những tấm thép khá dày, phía trước hầm là các bao cát và được đặt 1 khẩu súng máy M-60. Lúc này họ nghe nhiều tiếng nổ của đạn súng cối 60mm và tiếng súng AK của quân Giải Phóng, họ không bận tâm lắm vì quân Giải Phóng thường quấy rầy họ suốt đêm. Khi vừa bắt đầu thiu thiu ngủ, 1 trung sĩ Mỹ đến đánh thức họ dậy, tình hình đã trở nên trầm trọng. Trận Katum bắt đầu, trung úy Lieutenant Giddeon dùng máy điện đài PRC-47 gọi không quân đến chi viện nhưng đường liên lạc bị mất tín hiệu. Slayton chụp lấy máy điện đài PRC-47 lao ra ngoài gọi trung tâm điều khiển không lưu thuộc sư đoàn 834 không quân – 834th Air Division Airlift Control Center đặt tại Tân Sân Nhất. Trung tâm cho biết sẽ điều máy bay đến, Slayton yêu cầu được gặp trực tiếp chỉ huy và được chuyển máy cho đại tá Kasadra . Kasadra đã cử 1 máy bay Gunship AC-47 Spooky thuộc phi đội Biệt Kích số 14 – 14th Air Commando Squadron từ sân bay Biên Hòa đến chi viện. Trước đó đã có 1 chiếc Gunship AC-130 Specter bay đến chi viện nhưng bắt đầu cạn nhiên liệu và đã bay về, trại Katum thiếu sự yểm trợ từ bên trên
Lúc này quân Giải Phóng bắt đầu tấn công vào trại, Slayton giữ súng máy M-60, kế bên có Helber giữ súng trường, còn Elizondo đang dùng ống nhòm quan sát chung quanh nhưng tầm nhìn gần như bằng không. Quân Giải Phóng đã áp sát từ rừng cây phía Bắc, các khẩu pháo 105mm bắn liên tục. 1 lúc sau, chiếc AC-47 Spooky bay đến và khạc đạn liên tục bằng 3 khẩu súng máy 3,62mm và thả pháo sáng soi chung quanh trại. Các binh sĩ trong trại chống trả kịch liệt, quân Giải Phóng vẫn càng lúc càng áp sát, tiếng la hét do bị thương vang khắp nơi, tình hình trở nên trầm trọng
Khoảng 3h sáng, quân Giải Phóng đã phá vỡ tuyến cả 2 tuyến phòng thủ ở hướng Tây Bắc và tràn vào tuyến cuối, Slayton và Elizondo bắn liên tục khi thấy bóng người băng ngang qua lưới rào phòng thủ nhưng 1 binh sĩ Mỹ kế bên nhắc nhở các đồng đội cố gắng tiết kiệm đạn để chờ chi viện, tình thế đã gần như kiệt quệ, các khẩu 105mm hạ thấp nòng hết mức có thể và bắt đầu bắn trực xạ bằng đạn Bee hive chống bộ binh. Lúc này chiếc AC-130 Specter đã quay trở lại và cùng chiếc AC-47 Spooky liên tục quần thảo bắn chận quân Giải Phóng bên ngoài tuyến phòng thủ. Các khẩu 7,62mm mini gun và các khẩu pháo 20mm Vulcan của chiếc AC-130 Specter đã gây nhiều tổn thất cho quân Giải Phóng
Trời gần sáng, sức tấn công của quân Giải Phóng giảm dần, họ bắt đầu rút vào phía rừng cây phía Bắc, đến khoảng 5h30, 2 chiếc F-100 Super Saber bay đến dội bom vào cánh rừng. Trận Katum chấm dứt
Trong trận Katum, phía Mỹ không có binh sĩ nào tử trận, lực lượng phòng thủ có 14 binh sĩ CIDG và 1 dân thường tử trận, 17 người bị thương, quân Giải Phóng tổn thất 61 người và 10 người bị bắt làm tù binh
