Trận Đắk Pơ – trận cây số 15 đèo Mang Yang tiêu diệt binh đoàn 100 Pháp

Trận Đắk Pơ hay còn có tên là trận cây số 15 đèo Mang Yang trong chiến tranh Việt Nam giữa quân đội Pháp và Quân đội Nhân dân Việt Nam khiến binh đoàn 100 của Pháp gần như bị xóa xổ

Đây là trận đánh lớn cuối cùng trong cuộc kháng chiến chống Pháp 1945 – 1954 của Việt Nam và cũng là chiến thắng lớn nhất của Quân đội Nhân dân Việt Nam trên chiến trường Liên khu 5.

Lo lắng về việc có thể xảy ra thảm họa như Điện Biên Phủ xảy ra ở vùng Cao Nguyên. Bộ tư lệnh Pháp ra lệnh binh đoàn 100 rời bỏ Cao Nguyên, mật danh là chiến dịch Cây Tầm Xuân –  opération Églantine.

Quân đội Nhân dân Việt Nam

Trung đoàn 96 bộ binh (thiếu) Quân đội Nhân dân Việt Nam do trung đoàn trưởng Nguyễn Minh Châu, chính ủy Nguyễn Hữu Thành, quyền tham mưu trưởng Khiếu Anh Lân chỉ huy, gồm:

• Tiểu đoàn bộ binh 40 gồm 3 đại đội bộ binh do tiểu đoàn trưởng Huỳnh Hữu Anh chỉ huy.
• Tiểu đoàn bộ binh 79 (thiếu) gồm 2 đại đội bộ binh do tiểu đoàn trưởng Đỗ Hữu Đào chỉ huy.
• Hai đại đội hoả lực trực thuộc trung đoàn, trang bị 6 cối 81mm, 4 ĐKZ 57mm, 11 SKZ 60mm và một số súng phóng bom.

Ngoài ra còn có sự hỗ trợ của một số đơn vị du kích và dân công, thanh niên xung phong.

Quân đội Pháp

Binh đoàn cơ động 100 (Groupement Mobile 100 – G.M.100) do Đại tá Barrou chỉ huy, gồm:

• Trung đoàn Triều Tiên do Trung tá Lajounie và Thiếu tá Hipolite chỉ huy. Trung đoàn được xây dựng từ tiểu đoàn Triều Tiên (Bataillon de Corée) đã tình nguyện tham gia chiến đấu ở Triều Tiên từ 1950-1953 trong đội hình sư đoàn bộ binh số 2 Hoa Kỳ, nổi tiếng vì các trận Chipyong Ni, Vonju (Wõnju), Arrowhedd Ridge ở Triều Tiên. Thành phần gồm:
  • Tiểu đoàn 1 Triều Tiên do Thiếu tá Kleinmann chỉ huy.
  • Tiểu đoàn 2 Triều Tiên do Thiếu tá Guinard chỉ huy.
• Tiểu đoàn dã chiến (Battalion de Marche) thuộc trung đoàn bộ binh thuộc địa 43 do Thiếu tá Muller chỉ huy.
• Tiểu đoàn 2 thuộc trung đoàn pháo binh thuộc địa số 10.
• Đại đội 3 thuộc trung đoàn kỵ binh thiết giáp số 5 “Hoàng gia Ba Lan”.

Ngoài ra đi cùng đội hình hành quân của G.M.100 còn có tiểu đoàn khinh quân 520 người Việt.

Diễn biến trận Đắk Pơ

Ngày 24 tháng 6 năm 1954,  Binh đoàn 100 Pháp nhận được lệnh rời căn cứ An Khê để về Pleiku cách đó 80km, binh đoàn khởi hành lúc 03 giờ 00 và đi theo đường Quốc Lộ 19. Đội hình binh đoàn được chia thành 4 cụm, với tiểu đoàn dã chiến 43 đi đầu, tiểu đoàn khinh quân 520 đi cùng đại đội thiết giáp và cơ quan chỉ huy binh đoàn, tiếp đó là tiểu đoàn 2 và tiểu đoàn 1 Triều Tiên. Mỗi tiểu đoàn đều được tăng cường 1 đại đội pháo 105mm.

Trung đoàn 96 triển khai xung quanh khu vực cây số 15 mở màn trận đánh lúc 14 giờ 20 bằng hoả lực dữ dội của súng cối, súng không giật, phóng bom và súng máy bắn chính xác vào đội hình hành quân của binh đoàn 100. Ngay trong những phút đầu tiên, các xe thông tin và xe thiết giáp đã bị phá hủy và cả ba sĩ quan cao cấp nhất của binh đoàn 100 đều bị loại khỏi vòng chiến đấu: Đại tá Barrou tư lệnh binh đoàn bị thương; Trung tá Lajouanie trung đoàn trưởng và Thiếu tá Hipolite trung đoàn phó trung đoàn Triều Tiên bị chết.

Ngay khi trận Đắk Pơ bắt đầu, tiểu đoàn khinh quân 520 tan rã và bỏ chạy vào rừng. Các đơn vị còn lại cố gắng tổ chức phòng thủ và phản công nhưng vô hiệu, các máy bay Pháp tổ chức oanh kích yểm trợ nhưng các vị trí giữa 2 bên quá gần nhau

Lúc 17 giờ 15, các tiểu đoàn trưởng Pháp được lệnh bỏ lại toàn bộ xe cộ để vượt vòng vây về hội quân với binh đoàn 42 và binh đoàn dù 1 ở cây số 22. Sau khi thống nhất rằng không thể đưa thương binh nặng vượt qua hơn 10 km đường rừng dưới hoả lực của đối phương, họ quyết định để lại toàn bộ thương binh cùng nhân viên và trang bị quân y, chia thành các toán nhỏ rút về cây số 15.

Đến 19 giờ, toán quân Pháp cuối cùng thoát khỏi vòng vây ở cây số 15. Đến 11 giờ 30 ngày 25 tháng 6, toán đầu tiên đã liên lạc được với binh đoàn dù 1 ở cây số 22.

Những sự kiện sau trận đánh

Sau khi bị phục kích ở trận Đắk Pơ, bộ phận còn lại của binh đoàn 100 tiếp tục vượt đường hướng về Pleiku  và trên đường đi lại bị phục kích 2 lần vào ngày 28 và 29 tháng 6 ở Dak Ya-Ayun, đến ngày 30, tàn quân về đến Pleiku

Trận Đắk Pơ kéo dài 5 ngày, binh đoàn cơ động 100 bị mất 85% xe cộ, 100% pháo binh và 68% thiết bị liên lạc, 50% cộng đồng bị tịch thu. Đại đội chỉ huy binh đoàn còn lại 84 người trên tổng số 222. Tiểu đoàn 2 pháo binh mất toàn bộ pháo và còn lại 215 người trên tổng số 474. Tiểu đoàn dã chiến 43, tiểu đoàn 1 và tiểu đoàn 2 Triều Tiên, còn lại tương ứng 452, 497 và 345 người trên tổng số 834 trên danh nghĩa.. Tiểu đoàn 520 hoàn toàn tan rã, hơn 200 người bị bắt.^]Đại tá Barrou và nhiều sĩ quan, binh sĩ bị bắt làm tù binh. Tổng thiệt hại của phía Pháp là gần 2.000, trong đó có 500 chết. Trung đoàn 96 Việt Minh tổn thất 100 người mất tích

Ngày 29 tháng 6 năm 1954, tiểu đoàn 1 Triều Tiên nhận lệnh tham gia chiến dịch Hoa Lưu Ly – Operation Myosotis nhằm giải toả Quốc lộ 14 giữa Pleiku và Buôn Ma Thuột cách Pleiku 96km. Ngày 17 tháng 7, tiểu đoàn bị bị Trung đoàn bộ binh 108 phục kích ở đèo Chư Đrê. Trong tổng số 452 binh sĩ, chỉ có 107 người (trong đó có 53 thương binh) thoát về được Buôn Ma Thuột

Kết quả trận đánh

Đại tướng Võ Nguyên Giáp thì đánh giá: “Trận Đắk Pơ hay Trận đèo Mang Yang là một trận vận động phục kích lớn, dũng cảm và linh hoạt, tận dụng được yếu tố bất ngờ, sử dụng lực lượng với hiệu quả cao, đánh trúng vào chỗ yếu của địch, bồi thêm cho chúng một đòn thất bại nặng nề…”.

Trận Đắk pơ là trận đánh đáng chú ý cuối cùng của cuộc chiến chống Pháp và sự thảm bại của Binh đoàn cơ động 100 trong trận Đắk pơ khiến tinh thần chiến đấu của các binh đoàn Pháp còn lại (10, 41, 42, 21…) xuống rất thấp, mất khả năng chiến đấu. Ngày 20 tháng 7 năm 1954, Hiệp định Geneva được ký kết chấm dứt cuộc chiến tranh Đông Dương.