Cái chết của Ngô Đình Diệm lúc đó đang là tổng thống Việt Nam Cộng Hòa cùng cái chết của tổng thống Mỹ Kennedy tuy diễn biến khác nhau nhưng cùng diễn ra trong tháng 11 năm 1963
Ngày 1/11, Tổng thống đầu tiên của nền Cộng hòa Việt Nam là Ngô Đình Diệm đã bị một nhóm tướng lãnh, dưới sự lãnh đạo của Trung tướng Dương Văn Minh tiến hành đảo chánh và cùng với bào đệ là cố vấn Ngô Đình Nhu, cả hai cùng bị bắn chết trong một xe thiết giáp M113 của quân đội.
Sau đó, Hội đồng Quân nhân Cách mạng do Dương Văn Minh đứng đầu đã loan tin hai anh em Tổng thống Ngô Đình Diệm tự tử. Nhưng hình ảnh đưa ra là cả hai đều bị trói tay và các nhân chứng lịch sử sau đó đã cho thấy là hai ông bị giết sau khi bị bắt và áp giải về Bộ Tổng tham mưu là bản doanh của phe đảo chánh.
Theo sử gia Richard Reeves viết trong cuốn President Kennedy, xuất bản năm 1993, tân đại sứ Hoa Kỳ là Henry Cabot Lodge biết về âm mưu giết ông Diệm và ông Nhu của phe đảo chánh và phía Mỹ đã chần chừ không muốn cho hai ông đi ra nước ngoài, vì khi được yêu cầu một tướng Mỹ nói phải mất 24 tiếng đồng hồ mới có máy bay, trong khi căn cứ không quân của Hoa Kỳ ở Philippines chỉ cách Sài Gòn chừng 3 giờ bay.
Sau này, nhiều người vẫn thắc mắc Washington có muốn giết ông Diệm và Nhu hay không và ai đã trực tiếp ra lệnh giết anh em dòng họ Ngô Đình?. Vai trò của Đại úy Nguyễn Văn Nhung – người được cho là đã bắn chết anh em Ngô Đình Diệm – lúc đó là cận vệ riêng của Tướng Dương Văn Minh như thế nào ?. Đại Úy Nhung là kẻ chủ mưu hay chỉ là kẻ thừa hành nhận lệnh từ cấp trên ?. Cấp trên lúc đó là tướng Minh hay tướng Mai Hữu Xuân vì khi đó tướng Minh đã cử tướng đi đón anh em ông Diệm từ nhà thờ Cha Tam ?
Hai tháng sau khi đảo chánh thành công, khi Tướng Minh bị Tướng Nguyễn Khánh chỉnh lý, tức là bị đảo chánh, thì Đại úy Nhung cũng chết với thông tin là treo cổ tự sát trong trại nhảy dù Hoàng Hoa Thám là nơi ông đang bị giam và thẩm vấn về vai trò liên quan đến cái chết của ông Diệm và Nhu. Cái chết của Đại úy Nhung nhiều người cho là bị thủ tiêu hơn là tự ý treo cổ tự tử.
Mấy tháng sau khi ông Diệm và Nhu bị giết,em út của Ngô Đình Diệm là Ngô Đình Cẩn, từng giữ vai trò cố vấn chỉ đạo miền Trung cho chính phủ Diệm, cũng đã bị hành quyết, Trước đó, ông Cẩn đã vào tòa lãnh sự Mỹ ở Huế để xin tị nạn và yêu cầu được giúp đỡ đưa ra nước ngoài, nhưng khi được đưa từ Huế vào Sài Gòn ông bị Sứ quán Mỹ giao lại cho phe đảo chánh. Đầu năm 1964 ông bị đem ra toà và bị án tử hình. Ông bị xử bắn trong nhà giam Chí Hòa ngày 9 tháng 5-1964.
Ai là người quyết định?
Năm 2000, tại một hội nghị về Việt Nam ở Đại học Texas Tech, Lubbock, khi gặp Đại tướng Nguyễn Khánh tôi có hỏi ông vì sao ông Cẩn không được xóa án tử. Ông Khánh cho biết lúc đó tuy ông là lãnh đạo và muốn giảm án cho ông Cẩn, nhưng quyền ân xá nằm trong tay Tướng Dương Văn Minh vì khi đó ông Minh quốc trưởng. Tướng Minh đã không ân xá cho ông Cẩn.
Về cái chết của anh em ông Diệm, theo cựu Đại tá Dương Hiếu Nghĩa viết trong loạt bài đăng trên báo Người Việt ở Nam California, từ ngày 30/3/1996, thì Tướng Dương Văn Minh đã trực tiếp ra lệnh cho Đại úy Nhung giết anh em tổng thống Diệm. Lúc đảo chính xảy ra, ông Nghĩa đang giữ chức vụ thiếu tá và có đi theo đoàn xe đón anh em ông Diệm, Nhu ở nhà thờ cha Tam.
Đầu năm 1996, khi tham dự một hội nghị về chiến tranh Việt Nam, giai đoạn 1954-65, tổ chức tại bảo tàng của Sư đoàn 1 (The Big Red One) ở ngoại ô Chicago, khi gặp cựu giám đốc CIA William Colby là trưởng cơ quan CIA tại Sài Gòn cho đến năm 1962, tôi có hỏi ông ai đã ra lệnh giết anh em ông Diệm, ông nói đó là lệnh của Tướng Dương Văn (Big) Minh.
Trong bài diễn thuyết tại hội nghị, ông Colby nhận định rằng ông Diệm không phải là người của Mỹ đưa về Việt Nam, mà thực sự là do ý muốn của người Pháp và ông Diệm cho rằng Mỹ chỉ muốn lợi dụng không thực tâm muốn giúp Nam Việt Nam. Theo ông Colby, việc không tham gia tổ chức tổng tuyển cử năm 1956 là quyết định của riêng ông Diệm chứ người Mỹ không có ảnh hưởng hay thúc ép gì.
Cho đến nay, việc tướng Minh tự quyết định hay nhận lệnh từ phía Mỹ để giết anh em ông Diệm thì đến nay chưa có tài liệu hay bằng chứng xác minh. Các tài liệu đã được công bố cho thấy Tổng thống Kennedy đồng ý với kế hoạch đảo chánh, qua Công điện 243 gửi cho Đại sứ Henry Cabot Lodge ngày 24/8/1963, là quyết định của những nhà ngoại giao Mỹ gồm George Ball, W. Averell Harriman, Roger Hilsman và Michael V. Forrestal, phụ tá của Tổng thống Kennedy đồng ý muốn loại bỏ ông Nhu khỏi chính trường và nếu ông Diệm ngoan cố thì Hoa Kỳ cũng không thể bảo đảm an toàn cho bản thân ông.
Những vụ ám sát nhắm vào gia đình Kennedy
Liên quan đến cuộc đảo chánh, từ nhiều thập niên qua đã có bằng chứng là Lucien Conein, nhân viên CIA làm con thoi giữa phe đảo chánh và Đại sứ Lodge, đã đưa cho các tướng đảo chánh nhiều triệu tiền Việt sau khi đảo chánh thành công.
Tổng thống Diệm có người anh là Giám mục Ngô Đình Thục, và có có em dâu là bà Trần Lệ Xuân là vợ ông Ngô Đình Nhu. Bà Xuân đã đi thăm Mỹ trước khi đảo chính diễn ra, nếu không, có lẽ họ cũng sẽ bị giết chết sau cuộc đảo chính
Tại Hoa Kỳ, sau khi Tổng thống Kennedy bị ám sát năm 1963, đến năm 1968 thì người em là Thượng Nghị sĩ Robert Kennedy cũng bị ám sát chết khi đang vận động tranh cử tổng thống ở Los Angeles, California. Cái chết của Tổng thống Kennedy đến nay vẫn còn nhiều bí ẩn. Nhiều giả thuyết đã được đưa ra, từ âm mưu của Cuba, của Liên Xô, của các nhóm mafia, của tình báo CIA hay của giới lãnh đạo quân sự Mỹ muốn leo thang chiến tranh tại Việt Nam nên đã giết Kennedy.
Lee Harvey Osward, tay súng bắn chết Tổng thống Kennedy, đã hành động đơn phương hay có bàn tay nào đứng sau? Vì sao Jack Ruby chỉ là chủ một hộp đêm lại dám giết Osward ngay tại sở cảnh sát, trước ống kính truyền hình ?
Thời gian qua, nhiều hồ sơ liên quan đến cái chết của John F. Kennedy đã được giải mật, tuy nhiên cũng không có thêm bằng chứng mới để xác minh rõ hơn nguyên do đưa đến vụ ám sát. Cho đến nay vẫn còn nhiều câu hỏi về việc ai đã ra lệnh giết Tổng thống Diệm, cũng như vẫn còn nhiều bí ẩn đằng sau vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy ở Dallas trưa ngày 22/11/1963, chỉ 3 tuần sau khi ông Diệm bị giết.
Bùi Văn Phú
