Năm 1964, du kích cánh tả ở Caracas, Venezuela đã bắt cóc đại tá Michael Smolen, tùy viên quân sự Hoa Kỳ, nhằm đổi mạng tử tù Nguyễn Văn Trỗi.
Trước đó, biệt động Sài Gòn Nguyễn Văn Trỗi đặt mìn mưu sát Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert McNamara trên cầu Công Lý ở Sài Gòn nhưng thất bại và đã bị bắt và kết án tử hình, đang chờ ngày thi hành bản án tử
Mưu sát bất thành
Tháng 5/1964, Nguyễn Văn Trỗi lúc này mới 19 tuổi và vừa lấy vợ 20 ngày đã nhận nhiệm vụ đặt mìn ở cầu Công Lý nhằm ám sát Bộ trưởng quốc phòng Robert McNamara. Nhiệm vụ này bại lộ, Nguyễn Văn Trỗi bị bắt tối 9/5/1964 và bị kết án tử hình.
Tin tức vụ ám sát McNamara khiến phong trào cánh tả có cảm tình với Việt Cộng ở Mỹ Latin. Trong khi chờ đợi ngày ra pháp trường, du kích ở Caracas, Venezuela, thực hiện phi vụ bắt cóc đại tá Mỹ Michael Smolen nhằm đổi mạng cho Nguyễn Văn Trỗi vào hôm 9/10/1964.
Nhân chứng duy nhất của vụ bắt cóc đổi mạng năm 1964, Carlos Argenis Martínez Villalta, 74 tuổi, kể lại:
“Việc bắt cóc diễn ra vào buổi sáng ngày 9/10/1964. Nhóm chúng tôi có 4 người gồm David Salazar, Carlos Rey Gómez , tôi, cùng người lái xe đến phố Los Mangos và chờ bên ngoài khu căn hộ của nhân viên CIA cao cấp, đại tá Michael Smolen đang là tùy viên sứ quán Mỹ tại Venezuela. Lúc đó, ông ta đang ăn sáng với sếp của ông ta là Đại tá Henry Lee. Khoảng 8 giờ, thấy ông ta và Lee bước ra. Khi họ chuẩn bị lên xe thì xe của chúng tôi áp lại gần và tôi hô lớn: Đứng lại ! Đây là giải phóng quân !
Henry Lee chạy mất nhưng chúng tôi đã bắt được Smolen, kéo lên xe của chúng tôi và chở đi. “
Buộc phải thả
“Chúng tôi giữ ông ta ba ngày trong một căn hộ gần Đại lộ El Porvenir. Suốt thời gian đó, chúng tôi không tra tấn hay hành hạ gì ông ta mà còn cho ăn uống đầy đủ, chỉ khám người để xem có mang vũ khí gì hay không và có một nhóm canh gác ông ta. Chúng tôi nói với ông ta về cuộc chiến phi nghĩa của Hoa Kỳ ở Việt Nam, về các trận ném bom, về Nguyễn Văn Trỗi, tại sao chúng tôi lại thực hiện phi vụ này để đổi mạng ông ấy.”
“Sự kiện đã gây tiếng vang rất lớn, các báo đài đều nói về việc đại tá Mỹ bị bắt. Tuy nhiên, có kẻ phản bội và báo với cảnh sát về chúng tôi, kết quả là chúng tôi bị truy lùng và buộc phải thả Smolen trước khi chúng tôi bị phát hiện. Chúng tôi chở ông ta bằng xe hơi và thả ông ta tại gần địa điểm mà chúng tôi bắt ông ta.”
Trong ba ngày, phe du kích Caracas không trực tiếp thương lượng được với chính phủ Hoa Kỳ về việc đổi mạng, nhưng thông tin về vụ bắt đại tá Michael Smolen, mà báo Mỹ nói là do “khủng bố Venezuela” thực hiện đã khiến việc tử hình Nguyễn Văn Trỗi tạm ngưng.
Trang báo New York Times ngày 10/10/1964 đã đưa tin ‘Khủng bố Venezuela bắt cóc đại tá Mỹ và đe dọa ông ta’. Sau khi nhóm Villalta do bị lộ buộc phải thả Smolen, chính quyền Sài Gòn đã mang Nguyễn Văn Trỗi ra pháp trường ngày 15/10/1964.
Carlos Argenis Martínez Villalta nói: “Tôi rất buồn khi nghe tin cuối cùng Nguyễn Văn Trỗi vẫn bị tử hình, nhưng ông ấy không bao giờ chết. Ông ấy sống mãi. Tôi đã rất đau đớn vì lúc đó, thực sự chúng tôi hy vọng có thể cứu được ông ta. Bây giờ, nếu được làm lại tôi sẽ vẫn làm như vậy. Việc bắt cóc đại tá Mỹ là hành động đoàn kết với Việt Nam và cũng nhằm để để cứu mạng người muốn đặt bom giết McNamara. “
