Phong trào Cách Mạng theo Chủ Nghĩa Cộng Sản tại Lào được gọi là phong trào Pathet Lào – Pathet Lao được Bắc Việt hỗ trợ và chi viện ngay từ thuở ban đầu gọi là Việt Minh. Mối liên hệ này kéo dài từ thời chống Pháp cho đến suốt thời kỳ chống Mỹ
Tài liệu này được lược dịch từ Cục Nghiên Cứu Dự Án Cao Cấp của Mỹ có tên gọi : “North Vietnamese and Pathet Lao” . Công ty Tin Học Gia Hào – Admin của Wesbite “ChienTranhVietNam.com” xin lược dịch cùng bạn đọc
GIỚI THIỆU
Cuộc chiến tại Việt Nam làm lu mờ cuộc nội chiến ở Lào mà thủ tướng Lào là hoàng thân Souvanna Phouma đã miêu tả là “cuộc chiến bị lãng quên”. Giống như tại miền Nam Việt Nam, cuộc chiến tại Lào bắt nguồn từ sự bại trận của Đế Quốc Nhật trong thế chiến thứ 2 dẫn đến những quốc gia không chính quyền ở Đông Dương. Cuộc chiến ở Lào bao gồm nhiều yếu tố : Sự thèm muốn của Việt Nam khi muốn sở hữu các vùng lãnh thổ ở Lào, sự thâm nhập của Bắc Việt muốn đánh miền Nam Việt Nam, cuộc nội chiến giữa Cộng Sản Lào và những người chống Cộng Sản
Bắc Việt đã khai thác các khu vực phía Đông của vùng Hạ Lào để xây dựng các tuyến đường xâm nhập và tiếp tế người và trang thiết bị từ Bắc vào miền Nam Việt Nam gọi là tuyến đường Hồ Chí Minh. Do đó, khu vực này cũng như Lào đã đóng vai trò quan trọng trong chiến lược của Mỹ trong cuộc chiến ở Việt Nam nhằm ngăn chận sự bành trướng của Chủ Nghĩa Cộng Sản tại vùng Đông Dương. Sự dính liếu của Lào đã khiến Lào bị chia làm 3 vùng :
- Khu vực thung lũng sông Mekong : Đây là vùng mà chính phủ Hoàng Gia Lào – Royal Lao Government (RLG) là chính phủ không Cộng Sản của Lào kiểm soát
- Khu vực phía Đông của Hạ Lào nơi có tuyến đường mòn Hồ Chí Minh do Bắc Việt kiểm soát
- Vùng núi non do Bắc Việt cùng Cộng Sản Lào kiểm soát
Do Lào là quốc gia có dân cư thưa thớt nên mỗi bên đều có thể tiến hành cuộc chiến du kích phía sau chiến tuyến của đối phương. Ngoài ra, nhiều khu vực vắng bóng người mà bất cứ bên nào khi có quân số khoảng chừng 1 trung đội là đã có thể kiểm soát được hoàn toàn
Có rất ít nhà nghiên cứu tiến hành phân tích và đánh giá về quốc gia Lào và càng ít người nghiên cứu về quốc gia Lào hiện đại và càng ít hơn nữa các phân tích về Cộng Sản Lào. Điều này trái ngược hoàn toàn khi Mỹ đã đổ rất nhiều tiền của để hỗ trợ các nhà nghiên cứu và phân tích về đường lối, chính sách, các tổ chức, kế hoạch, … của Cộng Sản Việt Nam trong cuộc chiến tại đây . Do đó, có rất ít nghiên cứu về nguồn gốc, tổ chức, sự lãnh đạo, … của phong trào Cộng Sản tại Lào hay còn gọi là phong trào Pathet Lào . Chữ Pathet Lào có nghĩa “lãnh thổ của Lào”. Đây là tên gọi mà phong trào Cộng Sản Lào đã sử dụng cho đến năm 1965
Cụm từ Pathet Lào hoặc Pathet Lao được sử dụng lần đầu vào năm 1950 khi những người Lào theo phong trào Việt Minh đã bác bỏ sự bảo hộ của Pháp mà những người theo chủ nghĩa dân tộc Lào đã thừa nhận trước đây. Cụm từ nào được thế giới quan tâm khi xuất hiện tại hiệp định Geneva năm 1954 mặc dù đại diện của lực lượng này không được tham dự để đàm phán mà do Việt Minh đại diện họ toàn quyền ký kết hiệp định ngừng bắn với Pháp . “Pathet Lào” sau đó được tiếp tục được dùng rộng rãi để chỉ những người theo Đảng Cộng Sản Lào . Mặt Trận Yêu Nước Lào – Neo Lao Hak Sat (Lao Patriotic Front hay NLHS ), đây là Đảng được chính phủ Lào thừa nhận sự hợp pháp được hình thành cuối năm 1955 đầu năm 1956 thế nhưng hầu như mọi người đều gọi Pathet Lào cho những lực lượng vũ trang theo Phong Trào Cộng Sản từ năm 1950-1965. Các lực lượng này bao gồm : Đảng Nhân Dân Lào : People’s Party of Laos (Phak Pasason Lao, hay còn gọi là PPL ), tổ chức Đảng Cộng Sản Lào, Mặt Trận Lào Yêu Nước NLHS, chính quyền tại các vùng ở Lào do Cộng Sản kiểm soát, quân đội Giải Phóng Nhân Dân Lào – the Lao People’s Liberation Army (Kongthap Potpoi Pasason Lao, hay còn gọi là LPLA , lực lượng trung lập bất đồng chính kiến với chính phủ Lào hay còn gọi là lực lượng Trung Lập yêu nước – Patriotic Neutralist Force
Cụm từ Pathet Lào đã được sử dụng liên tục trong suốt thời gian dài để ám chỉ các nhóm lực lượng theo phong trào Cộng Sản trên mặc dù các lực lượng trên chỉ suy nghĩ rất ít về chủ nghĩa Marx Lenin và chỉ có số ít người trong các lực lượng trên hiểu rõ sự lãnh đạo của mặt trận hoặc tổ chức mà họ đang tham gia
Phong trào Cộng Sản Lào sẽ được hiểu là bao gồm toàn bộ thực thể hệ thống Cộng Sản ở Lào bao gồm : các cố vấn quân sự Bắc Việt đang hỗ trợ quân đội Nhân Dân Lào, các cán bộ trong Mặt Trận Yêu Nước Lào NLHS, Đảng Nhân Dân Lào, … và cả những đơn vị quân đội Bắc Việt đang chiến đấu bên cạnh quân đội Lào và các đơn vị Bắc Việt đang đóng quân trên tuyến đường mòn Hồ Chí Minh
Khi xem xét về khía cạnh chính trị về phong trào Cộng Sản Lào. Nhiều người đánh giá chủ tịch Mặt Trận Yêu Nước Lào – NLHS là ông Souphanouvong thực chất chỉ là con rối trong tay chính quyền Hà Nội và hoàn toàn do phía Hà Nội kiểm soát và chống lưng. Xét về tổng quan, đối với Mỹ, Lào rất quan trọng trong vấn đề an ninh của miền Nam Việt Nam và Thái Lan. Về cơ bản, Lào chỉ là sự bất ổn do sự can thiệp quân sự của Hà Nội, thế nhưng phong trào Cộng Sản ở Lào sẽ dẫn đến hậu quả không hề nhỏ đối với Mỹ khi chế độ không Cộng Sản ở đây bị đánh bại có thể dẫn đến những quốc gia khác đi theo và kéo theo dư luận quốc tế và đây là điều Hà Nội mong muốn
Nếu chính quyền Mỹ cùng Bắc Việt đạt được thỏa thuận cùng rút quân ra khỏi Lào để giảm xung đột quân sự thì về bản chất, phong trào Cộng Sản Lào vốn có mối quan hệ mật thiết với Đảng Lao Động ở Bắc Việt sẽ hoàn toàn chiếm ưu thế
Nghiên cứu về sự trỗi dậy của Cộng Sản Lào rất khó khăn do thiếu rất nhiều tư liệu chính thức và chính xác. Việc chuyển đổi tên từ tiếng Lào chẳn hạn là vấn đề dễ gây nhầm lẫn . Tên của một người nào đó ở Lào có họ hay không có họ, có thể phát âm theo nhiều cách khác nhau do đó có thể khiến cả người Lào gặp khó khăn khi nhận biết người nào đó . Tương tự thế là việc định danh tên của địa danh, chính quyền địa phương, tổ chức, … cũng gặp rắc rối không kém. Kế tiếp nữa là ngôn ngữ Lào, đó là dòng liên tục nên muốn hiểu ý chính xác của vấn đề đang hỏi cũng rất khó khăn
Xem tiếp : Bắc Việt và phong trào Cộng Sản Pathet Lào – North Vietnamese and Commusnist Pathet Lao – P2
