Ít ai biết rằng nguyên nhân vì sao Nga xóa nợ Việt Nam thời Liên Xô chính là vì ý thức chính trị và phần lớn số tiền đó lại là do tỉ giá đồng Ruble – Usd mà Nga tự áp đặt
Năm 2001, Nga đã xóa 85% số nợ 11 tỷ USD viện trợ cho Việt Nam trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước, 15% còn lại (1,65 tỷ USD) Việt Nam được phép trả trong vòng 23 năm dưới dạng Nga đầu tư ở Việt Nam.
Hãng thông tấn TASS dẫn lời Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov phát biểu ngày 31/7/2018. Theo ông Lavrov, có nhiều yếu tố gây cản trở cho Nga trong quá trình hồi lại số nợ nêu trên. Ngoại trưởng Nga cho hay, Liên bang Xô Viết không phải một bộ phận trong thể thống nhất tiền tệ quốc tế và hệ thống tài chính, trong khi tỉ lệ trao đổi ngoại tệ đối với đồng rúp lại được thiết lập bởi Ngân hàng Nhà nước Nga.
“Vài năm trước, chúng tôi đã xóa nợ vài tỷ USD đối với các quốc gia châu Phi đã vay từ thời Xô Viết. Chúng tôi không bao giờ nhận lại được số tiền đó bởi vì về mặt pháp lý, rất khó để tính toán tỷ lệ tiền tệ vào thời điểm số tiền đó được mang đi cho vay,” ông Lavrov giải thích.
Không những Nga xóa nợ Việt Nam thời Liên Xô mà Nga đã xóa nợ cho hầu như tất cả các nước mắc nợ Liên Xô trước khi sụp đổ. Trong đó xóa nợ 29 tỷ USD cho Cuba và 11 tỉ USD cho Bắc Triều Tiên,…
Có nhiều khoản nợ khác cũng được trao cho các tổ chức độc lập mà không phải là một quốc gia cụ thể. Ở trường hợp này không thể yêu cầu họ trả nợ bởi ban đầu họ không được thành lập theo bất kỳ thỏa thuận quốc tế hợp pháp nào.
Theo ước tính của các chuyên gia độc lập, Nga phải trả khoản nợ nước ngoài khoảng 140 tỷ USD tính đến cuối năm 2015, nguyên nhân chính khiến đồng rúp suy yếu. Giáo sư Boris Heifetz thuộc Viện Nghiên Cứu Kinh Tế và Khoa Học Nga – Institute of Economics of the Russian Academy of Sciences cho biết :
“Tổng nợ của Nga đối với phương Tây là 145 tỉ Usd. Đó là theo tỉ giá 1 Usd – 0.66 Ruble. Đó là tỉ giá mà Ngân Hàng Trung Ương Nga – State Bank of the USSR ban bố. Chúng tôi đã phải liên tục tái cấu trúc khoản nợ này đến năm 1997”
Thực chất của vấn đề này như thế nào?
Việt Nam nợ Liên Xô và sau này Nga kế thừa khoản cho vay đó, khoản nợ này là Việt Nam nợ bằng đồng RUB, chứ không phải nợ bằng đồng USD.
Trong khoảng thời gian 1960 – 1970, thì tỷ giá RUB/USD là 0,9 RUB ăn 1 USD. Và tỷ giá này là hoàn toàn do Nhà nước Liên Xô quy định chứ không phải tỷ giá dựa theo cung tiền trên thị trường ngoại hối. Liên Xô là nền kinh tế đóng, hầu như không có giao dịch ngoại thương với các nền kinh tế Âu – Mỹ, do vậy tỷ giá RUB/USD (0,9/1) này hoàn toàn vô nghĩa, bởi người Liên Xô không có nhu cầu mua USD, và Âu – Mỹ cũng không có nhu cầu mua RUB.
Cũng cần nhắc lại bối cảnh Nga xóa nợ Việt Nam là thời điểm này thì Liên Xô vừa mới tan rã. Ngày 25 tháng 12 năm 1991, Gorbachev từ chức tổng thống Liên Xô và bị thay thế bởi Boris Yeltsin. Trước đó, từ tháng 8 tới tháng 10, tất cả các nước cộng hòa, bao gồm bản thân Nga đã ly khai khỏi Liên Xô hoặc ít nhất là tuyên bố bãi ước Hiệp ước thành lập Liên bang Xô viết
Một thời gian dài trong khối Liên Xô gây ra nạn nghèo đói, đàn áp, .. đã gây sự bất mãn trong các quốc gia Estonia, Latvia, Litva, Ukraine, Moldova, … và các nước này đã tổ chức hàng loạt cuộc biểu tình lớn đòi ly khai khỏi Liên Xô và chính quyền Trung Ương Liên Xô khi đó đã phải cho quân đội tiến hành đàn áp. Do đó, những năm 1990s, Nga có rất ít mối quan hệ ngoại giao được đánh giá là thân thiện với các quốc gia khác
Giáo sư Vladislav Ginko – học giả của Viện Nghiên Cứu Chính Sách Độc Quyền Tự Nhiên của Nga – Institute of Natural Monopolies cho biết :
“Lẽ ra chúng ta nên lấy tiền lại từ lâu. Tuy nhiên, thời gian đó mọi thứ đều rất tồi tệ. Sẽ là phản tác dụng nếu chúng ta cứ chờ mọi thứ trở nên tốt đẹp hơn và hy vọng các quốc gia mắc nợ sẽ hoàn trả nợ. Đồng tiền ngày càng mất giá trị. Bên cạnh đó xu hướng toàn cầu đang là xóa nợ. Các quốc gia giàu có sẽ xóa nợ cho các quốc gia nghèo. Bù lại, chúng ta sẽ có lợi về mặt chính trị đối với các quốc gia này. Ngoài ra, chúng ta sẽ có lợi khi đàm phán về hợp tác quân sự”
Fyodor Lukyanov – Tổng Biên Tập tạp chí Kinh Tế Toàn Cầu bằng tiếng Nga :
“Các quốc gia thiếu nợ gần như không có khả năng trả tiền. Nếu chúng ta ép buộc trả thì xem như chúng ta cắt đứt quan hệ ngoại giao. Khi đó xem như mọi thứ kết thúc”
Ông Ruslan Grinberg thuộc viện Nghiên Cứu Kinh Tế – RAS Institute of Economics :
“Khi đó việc Nga xóa nợ để có hình ảnh là cử chỉ thiện chí và thể hiện gương mặt là một quốc gia có lòng nhân đạo”
Khoản nợ 11 tỷ USD mà Việt Nam nợ Nga đó thực chất là khoản nợ RUB được quy đổi thành USD theo tỷ giá từ thời Nhà nước Liên Xô quy định. Thực chất Việt Nam nợ Nga chỉ khoảng 9,9 tỷ RUB. Đến năm 2001, Nga đòi Việt Nam trả nợ (khoản nợ bằng đồng RUB Liên Xô). Giấy tờ ghi nợ thì rõ ràng là Việt Nam chỉ nợ Nga 9,9 tỷ RUB. Vấn đề là bây giờ Nga thích Việt Nam trả bằng RUB hay trả bằng USD ?. Tùy Nga chọn. Nếu trả bằng RUB thì Việt Nam sẽ trả cho Nga 9,9 tỷ RUB. Còn nếu trả bằng USD thì Việt Nam sẽ quy đổi 9,9 tỷ RUB này ra USD.
Đến đây mới xuất hiện vấn đề tỷ giá RUB/USD nào sẽ được dùng để quy đổi? Vì lúc này (năm 2001) tỷ giá RUB/USD đã là 29 RUB ăn 1 USD. Vậy nếu phải trả bằng USD thì 9.9 tỉ RUB mà Việt Nam nợ Nga chỉ cần phải trả 341 triệu USD mà thôi. Nhưng Nga không muốn vậy, Nga muốn Việt Nam phải trả bằng USD nhưng quy đổi theo tỷ giá RUB/USD thời Nhà nước Liên Xô quy định, mà tỷ giá này thì hoàn toàn vô nghĩa trong thị trường ngoại hối.
Việt Nam hoàn toàn có thể khước từ Nga, chỉ trả 9,9 tỷ RUB hoặc trả 341 triệu USD, hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế và luật pháp quốc tế. Trước đó, vào năm 1979, Việt Nam đã vận chuyển 40 tấn vàng mà phần lớn là từ miền Nam Việt Nam để chuyển sang Liên Xô cùng 5 tấn vàng của chính quyền VNCH gửi tại Thụy Sĩ cũng đươc đưa sang Tiệp Khắc và Liên Xô để bán trả nợ và lấy ngoại tệ. Điều này có nghĩa là Việt Nam đã thanh toán một phần nợ của Liên Xô
Do vậy, để đẹp lòng cả hai bên, thì đành áp theo tỷ giá RUB/USD thời Nhà nước Liên Xô quy định (0,9 RUB ăn 1 USD), quy ra thành nợ 11 tỷ USD, nhưng Nga phải xóa 85% nợ, Việt Nam chỉ phải trả 1,65 tỷ USD và cho phép thanh toán trong 23 năm
Một sự kiện tương tự là ngày 28 tháng 7 năm 2020, Bộ Tài Chính Mỹ đã xác nhận là khoản nợ $145 triệu của chính quyền Việt Nam Cộng Hòa (VNCH) hồi thời chiến tranh vừa được chính quyền Việt Nam hiện nay trả hết vào ngày cuối cùng của năm 2019.
Theo Bộ Tài Chính Mỹ, số nợ của chính phủ Việt Nam Cộng Hòa là $145 triệu bao gồm khoảng $76 triệu là nợ gốc từ các khoản vay phục vụ cho nông nghiệp, giao thông, nhà máy điện… mà chính quyền Sài Gòn vay của Washington từ trước khi kết thúc chiến tranh năm 1975, và khoảng $70 triệu còn lại là tiền lời trả trong 24 năm. Phía Mỹ cũng cho biết đây là các khoản vay phục vụ dân sinh như phát triển đội tàu hỏa (9,7 triệu USD năm 1959, 9,7 triệu USD năm 1961), mở rộng hệ thống dẫn nước từ sông Đồng Nai về Sài Gòn (17,5 triệu USD năm 1960), xây dựng một nhà máy nhiệt điện ở Thủ Đức (12,7 triệu USD năm 1961), hỗ trợ chương trình Người cày có ruộng (5 triệu USD năm 1970), …
Phía Mỹ nhấn mạnh đây là các khoản vay phát triển dân sinh xã hội và chính quyền VNDCCH sau khi tiếp quản miền Nam Việt Nam cũng được nhận lợi ích từ những khoản vay này nên phải có trách nhiệm chi trả
Thống kê quốc tế cho thấy, “từ khi thiết lập bang giao với Việt Nam vào năm 1995 cho đến nay, năm nào thì Hoa Kỳ cũng liên tục tài trợ cho Việt Nam từ hàng chục triệu đến hàng trăm triệu đô la cho các chương trình y tế, giáo dục, xử lý chất độc dioxin, người khuyết tật, biến đổi khí hậu…
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.