Thượng tướng Hoàng Cầm là vị tướng cao cấp, đã tham gia kháng chiến từ những thời kỳ chống Pháp và sau đó tiếp tục cuộc kháng chiến chống Mỹ và chiến tranh biên giới Tây Nam.
Tướng Hoàng Cầm tên thật là Đỗ Văn Cầm, sinh ngày 30 tháng 4 năm 1920, quê Cao Sơn, Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội). Nhà ông nghèo khổ. Năm 21 tuổi, ông đi lính khố xanh cho Pháp để kiếm sống. Tháng 7 năm 1945, ông tham gia phong trào Việt Minh và lấy tên Hoàng Cầm. Từ năm 1946 đến năm 1949, ông vừa tham gia đánh trận vừa tham dự các lớp học nhằm nâng cao trình độ văn hóa. Sau đó, ông được giữ chức tiểu đoàn trưởng của trung đoàn Sông Lô. Năm 1954, trong trận Điện Biên Phủ, ông là trung đoàn trưởng Trung đoàn 209, chỉ huy đánh chiếm sở chỉ huy cứ điểm Điện Biên Phủ
Sau năm 1954, ông giữa chức Sư đoàn Phó sư đoàn 312 kiêm Tham Mưu Trưởng và sau đó là sư đoàn trưởng
Năm 1964, ông vào miền Nam Việt Nam, nhận chức vụ Sư đoàn trưởng Sư đoàn 9 đồng thời là Phó tư lệnh kiêm tham mưu trưởng Quân Giải phóng chỉ huy toàn lực lượng miền Nam và tham gia chiến dịch Nguyễn Huệ năm 1972 thuộc chiến dịch Xuân Hè năm 1972 mà chính sử còn gọi là Mùa Hè Đỏ Lửa năm 1972 đánh vào mặt trận An Lộc, Lộc Ninh. Năm 1974, ông được phong chức Thiếu Tướng. Ngày 20 tháng 7 năm 1974, Quân đoàn 4 (còn gọi là Binh đoàn Cửu Long) được thành lập trên cơ sở của Đoàn 301, ông được cử làm tư lệnh. Năm 1975, ông là người chỉ huy quân đoàn này tham gia trận đánh Xuân Lộc, khai thông con đường phía đông cho quân đoàn 2 tiến vào
Năm 1978, xảy ra xung độ biên giới Tây Nam với Campuchia, ông là chỉ huy trưởng quân đoàn 4 tấn công vào Campuchia
Sau năm 1975, ông được phong Trung tướng, Tư lệnh Quân khu 4 (1982-1986), năm 1987, ông được phong thượng tướng và là tổng thanh tra quân đội (1987-1992)
Ngày 19/8/2013, thượng tướng Hoàng Cầm đã từ trần hồi 14 giờ 30 phút tại Bệnh viện quân y 175, thành phố Hồ Chí Minh, hưởng thọ 93 tuổi
Nhiều người lầm tưởng tướng Hoàng Cầm là người sáng chế bếp Hoàng Cầm nhưng thực sự bếp Hoàng Cầm là do anh nuôi tên Hoàng Cầm sáng chế trong chiến dịch Điện Biên Phủ và là loại bếp được thực hiện bằng cách đào ngầm dưới đất với các ngách nhỏ dẫn khói đi xa để máy bay không phát hiện được từ trên cao
