Thiếu tướng Hoàng Đan là vị tướng đi lên từ chiến trường, cấp bật trung đội trưởng lên đến chức tư lệnh quân khu, ông luôn xông xáo trên chiến trường và vị tướng hàng đầu về chiến tranh phòng ngự phản công
Tướng Hoàng Đan (28 tháng 2 năm 1928 – 4 tháng 12 năm 2003) sinh ra ở xã Nghi Thuận, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An trong gia đình có truyền thống tướng lĩnh từ thời xa xưa và gia đình có truyền thống cách mạng
Năm 1945, sau khi Nhật đảo chính Pháp, ông tham gia phong trào Việt Minh và đến năm 1946, được kết nạp vào Đảng Cộng Sản với chức vụ chính trị viên Đại Đội.
Trong thời kỳ chống Pháp, ông giữ nhiều chức từ trung đội trưởng đến đại đội trưởng . Sau thời ký chống Pháp, ông được cử làm trưởng ban tác chiến sư đoàn 304 và đến năm 1960 được cử đi học lớp Trung cấp tại Liên Xô, tức học viện quân sự Frunze cùng với 11 đồng chí khác, khi đó, ông đang mang quân hàm trung tá
Năm 1965, ông được cử làm Phó Tư lệnh Sư đoàn 304B và đến năm 1968, ông cùng sư đoàn tham gia trận đánh Khe Sanh, sau đó, ông được giữ chức Thượng tá. Đến năm 1972, ông tiếp tục tham gia trận đánh Thành Cổ Quảng Trị trong chiến dịch Xuân Hè 1972 hay còn gọi là Mùa Hè Đỏ Lửa năm 1972
Năm 1973, ông được phong Đại Tá và làm Phó tư lệnh, tham mưu trưởng Quân đoàn 1 và đến năm 1974, làm Phó tư lệnh quân Đoàn 2, ông cùng sư đoàn 304 soạn thảo kế hoạch cho trận đánh Thượng Đức nổi tiếng ác liệt.
Tháng 3 năm 1975, ông cùng Quân Đoàn 2 tham gia chiến dịch Huế – Đà nẵng và trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, chính xe tăng thuộc lữ đoàn 203 của Quân Đoàn 2 đã tiến vào Dinh Độc Lập
Sau Giải Phóng, tướng Hoàng Đan giữ chức phó giám đốc Học viện Quân sự cao cấp, sau là Học viện Quốc phòng và đến năm 1977, được phong lúc 49 tuổi
Năm 1978, ông vào Nam tham gia chiến dịch Campuchia đến năm 1979 lại ra Bắc làm Tư lệnh Quân đoàn 5 (phiên hiệu khác là Quân đoàn 14), Tư lệnh mặt trận Lạng Sơn kiêm phó tư lệnh Quân khu 1 trong cuộc chiến Biên Giới với Trung Quốc. Trong trận Bình độ 400 (Cao điểm 400), tức Pháp Tạp Sơn. Ông thản nhiên ngồi quan sát trận đánh dù pháo nổ chung quanh. Lúc đó ông nói :
“Sống, chết, thời, vận, số! Một khi anh đã tới số thì đạn pháo còn tìm được anh trong công sự!”
Chính sự gan dạ của ông giúp sĩ khí của quân đội Việt Nam lên rất cao. Năm 1983, ông về cục khoa học quân sự trực thuộc Bộ Tổng tham mưu làm phó cục trưởng (nay là cục khoa học công nghệ và môi trường trực thuộc Bộ Quốc phòng).
Năm 1984-1986, xảy ra trận Vị Xuyên. Thiếu tướng Hoàng Đan được điều động gấp lên Quân khu 2 làm Tư lệnh Tiền phương, ông tổ chức hệ thống phòng thủ, giúp hạn chế tối đa thương vong cho binh sĩ đồng thời tổ chức các cuộc phản công khiến quân Trung Quốc không thể tiến sâu vào lãnh thổ Việt Nam
Tháng 6 năm 1995, ông nghỉ hưu. Thiếu tướng Hoàng Đan mất ngày 18 tháng 12 năm 2003 do bệnh tim và được an táng tại quê nhà
Tướng Hoàng Minh Thảo nói :
““Tướng Hoàng Đan là một tướng chiến trận. Nơi nào có cuộc chiến ác liệt nhất là có mặt tướng Hoàng Đan. Ông chiến đấu dũng cảm và chỉ huy có mưu trí.”
