Bấy lâu nay, dư luận vẫn còn đồn đại rằng tổng thống Nguyễn Văn Thiệu bỏ trốn với 16 tấn vàng . Vậy thực tế thì 16 tấn vàng của Nguyễn Văn Thiệu vẫn nằm ngân hàng Quốc Gia khi Sài Gòn sụp đổ
Theo tài liệu ghi chép lại, vào cuối tháng 4 năm 1975 trước khi Sài Gòn sụp đổ, chính phủ Việt Nam Cộng Hòa vẫn còn khoảng dự trữ 16 tấn vàng đang được cất giữ tại Ngân hàng Quốc gia Việt Nam. Số vàng này bao gồm 1.234 thỏi, nặng khoảng 16 tấn, trị giá khoảng 220 triệu usd Mỹ theo giá vàng vào thời điểm đó và vẫn được bảo quản theo sổ sách cẩn thận.
Từ cuối năm 1974, khi viện trợ Mỹ ngày càng cạn kiệt, quân đội Việt Nam Cộng Hòa thiếu hụt vũ khí trầm trọng. Tổng thống Thiệu đã bàn cùng tiến Sĩ Nguyễn Tiến Hưng, lúc đó là Tổng trưởng Kế Hoạch của VNCH về kế hoạch vay tiền của Mỹ để mua vũ khí. Đến đầu tháng 4, tình thế càng cấp bách, Tổng trưởng Nguyễn Tiến Hưng cùng bộ trưởng Ngoại Giao Vương Văn Bắc bay sang Mỹ để đàm phán với chính phủ nhằm vay tiền mua vũ khí. Để đảm bảo khoản vay, chính phủ Việt Nam Cộng Hòa sẽ thế chấp bằng tài nguyên dầu mỏ cùng 16 tấn vàng đang trong kho. Ngoài ra, chính phủ Ả Rập Xê út hứa giúp đỡ cho vay 1 số tiền cũng được dùng để thế chấp . Kế hoạch chuyển vàng sang Mỹ được giao cho Thống Đốc Ngân hàng Quốc gia là ông Lê Quang Uyển . Ông Uyển đã liên hệ 1 số hãng hàng không nhưng khi biết đó là vàng thì các hãng hàng không và các công ty bảo hiểm đã từ chối vận chuyển do giá trị quá lớn, sự việc sau đó bị vỡ lỡ. Từ đó mới tạo ra lời đồn là tổng thống Thiệu bỏ trốn sang Mỹ với 16 tấn vàng . Chính phủ VNCH của Trần Văn hương sau đó đã phản bác nhưng vẫn không sao dập tắt được lời đồn
Ngày 27 tháng 1 năm 1976, cựu đại sứ Martin đã giải trình trước Quốc hội Mỹ về chuyện 16 tấn vàng :
“…Những sắp xếp tạm thời đã được thực hiện để chuyển số vàng dự trữ của Việt Nam cộng hòa sang Ngân hàng Bank of International Settlement (BIS) ở Basel bên Thụy Sĩ nhằm có thể làm thế chấp cho một khoản vay mua đạn dược tại châu Âu. Khi tin này lộ ra thì không có cách nào chở vàng đi bằng đường hàng không thương mại được nữa.”
Sau khi Sài Gòn sụp đổ, ngày 2 tháng 5, cựu phó thủ tướng Việt Nam Cộng Hòa là ông Nguyễn Văn Hảo đã trình báo Ủy ban quân quản thành phố Sài Gòn – Gia Định về 16 tấn vàng trong kho cũng như toàn bộ sổ sách về tiền và vàng còn lại của chính phủ VNCH. Ông Hoàng Minh Duyệt, chỉ huy phó đơn vị tiếp quản Ngân hàng Quốc gia Việt Nam, nói về những nhân viên bảo vệ ngân hàng của chế độ cũ “đã không rời vị trí vì nhiệm vụ của họ là bảo vệ an toàn kho tiền và vàng dự trữ, không để nó bị xâm nhập, cướp phá giống như nhiều tòa nhà và trụ sở lân cận. Họ giữ vị trí cho đến khi những người lính giải phóng xuất hiện“.
Theo lời Thống đốc Ngân hàng Quốc gia Lê Quang Uyển :
“Số vàng đúc lưu giữ tại kho của Ngân Hàng Quốc Gia vào thời điểm đó gồm vàng thoi và các loại tiền vàng nguyên chất. Có ba loại vàng thoi: vàng thoi mua của Cục Dự Trữ Liên Bang Mỹ (FED); vàng thoi mua của một công ty đúc vàng ở Nam Phi – Công ty Montagu; và vàng thoi được đúc tại Việt Nam, do tiệm vàng Kim Thành đúc từ số vàng do quan thuế tịch thu từ những người buôn lậu qua biên giới, phần lớn từ Lào. “
Đầu tháng 6 năm 1975, Huỳnh Bửu Sơn – người giữ chìa khóa kho vàng và Lê Minh Kiêm – người giữ mã số của các hầm bạc được lệnh của Ban Quân quản Ngân hàng Quốc gia cùng đơn vị tiếp quản tiến hành kiểm kê các kho tiền và vàng của chế độ cũ. Số tiền và vàng nằm trong kho khớp đúng với sổ sách từng chi tiết nhỏ. Theo sổ sách ghi chép lại : Có tổng cộng 1.2354 thoi vàng, mỗi thoi nặng khoảng 12-14 Kg và tổng số tiền và vàng đều hoàn toàn khớp với sổ sách ghi chép đã được bàn giao lại cho chính phủ Việt Nam. Trong đó có 16 tấn vàng thoi trữ ở tầng hầm Ngân hàng Quốc gia và 5,7 tấn vàng gửi tại ngân hàng Thụy Sĩ.
Ngoài ra, một số vàng rất lớn vàng nữ trang, vàng thỏi và đá quý do các tư nhân ký gửi vẫn còn ở ngân hàng. Theo cuốn Lịch sử ngân hàng Việt Nam, toàn bộ số tiền mặt của Việt Nam Cộng hòa thu được hơn 150 tỉ đồng. Đặc biệt, tổng dự trữ ngoại hối của chính phủ Sài Gòn cũ là 252,2 triệu USD, số dư có 138.798.820 USD do Ngân hàng Quốc gia và 26 ngân hàng thương mại gửi ở nước ngoài mà chủ yếu là Mỹ và Thụy Sĩ.
Ông Huỳnh Bửu Sơn sau này thuật lại :
“Tôi cũng có nghe lời đồn tổng thống Nguyễn Văn Thiệu bỏ trốn với 16 tấn vàng. Thật ra có thể ông Thiệu lúc đi có mang theo một số vàng của riêng ông ấy thôi, còn số vàng của quốc gia thì vẫn còn tại hầm vàng của Ngân hàng Quốc gia Việt Nam”.
Như thế đã rõ về việc 16 tấn vàng của Nguyễn Văn Thiệu thực tế vẫn nằm ở trong kho khi Sài Gòn sụp đổ, chính phủ Việt Nam Cộng Hòa còn có 5,7 tấn vàng được gửi tại ngân hàng Bank fur Internationnalen Zahlung Sausgleih ở Thụy Sĩ. Sau đó, Tiệp Khắc đã giúp Việt Nam chuyển số vàng này về Tiệp Khắc và Việt Nam đã nhờ Tiệp Khắc bán số vàng trên. Thực tế, cho đến ngày nay, ngoài 1 số sách, báo, .. không chính thống, nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam chưa hề đưa ra bất cứ tuyên bố chính thức nào cáo buộc Nguyễn Văn Thiệu chuyển 16 tấn vàng ra nước ngoài và tất cả cũng chỉ là những lời đồn đại mà thôi.
