Sự kiện vịnh Bắc Bộ trong chiến tranh Việt Nam – Gulf of Tonkin incident 1964
Sự kiện vịnh Bắc Bộ tháng 8 năm 1964 – Gulf of Tonkin incident in Vietnam war hay còn được gọi là USS Maddox incident 1964 giữa Hải Quân Mỹ và hải Quân Bắc Việt đã dẫn đến việc không quân Mỹ ném bom miền Bắc và Quốc Hội Mỹ cho phép tổng thống Mỹ leo thang chiến tranh ở Việt Nam
Ngày 2 tháng 8 năm 1964, tàu khu trục USS Maddox tiến hành cuộc tuần tra và thu thập tin tức tình báo nằm trong kế hoạch của chiến dịch DESOTO – DESOTO operation. Chiến dịch DESOTO (DeHaven Special Operations off TsingtaO) – Chiến dịch đặt biệt DeHaven phía ngoài đảo Thanh Đảo. Chiến dịch này sử dụng các khu trục hạm, trang bị các thiết bị thu thập tin tức tình báo nhằm phản ứng lại việc Trung Quốc tuyên bố chủ quyền các vùng biển kéo dài từ các hòn đảo ngoài khơi ra 12 hải lý. Cuộc tuần đầu tiên diễn ra từ ngày 14-20 tháng 4 năm 1962 do khu trục hạm DeHaven thực hiện nên tên chiến hạm này được đặt tên cho chiến dịch. Các cuộc tuần tra cũng đã được thực hiện ngoài biển của Liên Xô, Trung Quốc và Bắc Triều Tiên
Cuộc tuần tra tương tự như vậy ở vùng biển Việt Nam được đặt tên chiến dịch OPLAN 34Alpha hay chiến dịch Oplan 34A – Operation 34A. Từ chiến dịch này đã xảy ra sự kiện vịnh Bắc Bộ tháng 8 năm 1964 – Gulf of Tonkin incident in Vietnam war hay còn được gọi là USS Maddox incident 1964
Theo tài liệu được giải mật của Bộ Quốc Phòng Mỹ có mã số NSA25X1 và được đóng dấu “Tối Mật ” – “Top Secret” cho biết :
Sự kiện Bắc Bộ lần 1
. Nằm trong kế hoạch Operation 34A, ngày 31 tháng 7 năm 1964, tàu khu trục USS Maddox đã đến vĩ tuyến 17 vào lúc 13h và bắt đầu di chuyển lên phía Bắc. Đêm này 31, Hải Quân Bắc Việt báo cáo xuất hiện tàu Mỹ ở ngoài khơi biển Hòn Mê và tàu Maddox báo cáo nhìn thấy các tàu tuần tra Bắc Việt truy đuổi
Ngày 1 tháng 8, Hải Quân Bắc Việt báo cáo, tàu chiến Mỹ di chuyển theo lộ trình ở tọa độ 52 độ X cách đảo Hòn Mê 9 hải lý. Một mệnh lệnh được truyền đi “quyết định chiến đấu với tàu Mỹ tối nay“
Ngày 2 tháng 8, lúc 11h30 giờ Sài Gòn, tàu khu trục Maddox báo cáo có 3 tàu tuần tra PT và 2 xuồng cao tốc mang súng loại SWATOW đang bám theo cách đảo Hòn Mê khoảng 10 hải lý về phía Bắc. Lúc này, tàu khu trục Maddox đã đến điểm cực bắc của lộ trình và thấy được nhiều tàu bè các lọai, trong đó không có tàu quân sự và không có thái độ thù địch nào thể hiện. Do đó, tàu Maddox bắt đầu quay về
Đến nay vẫn chưa rõ Hải Quân Bắc Việt đã sử dụng các lực lượng nào, tuy nhiên, khoảng 50 phút sau khi đến điểm cực bắc của lộ trình, tàu Maddox bắt được tín hiệu của Hải Quân Bắc Việt : “Áp sát tàu địch và dùng phóng ngư lôi”
Lúc 15h30, tàu Maddox cách bờ 30 hải lý, tàu Maddox chuyển hướng về hướng Đông Nam để thoát khỏi vịnh Bắc Bộ và tăng tốc độ lên 25 hải lý / giờ để thoát khỏi sự đeo bám của các tàu tuần trang phóng ngư lôi PT của Bắc Việt. Qua radar theo dõi, các tàu Bắc Việt đang di chuyển với tốc độ 50 hải lý / giờ và cách tàu Maddox 20 hải lý. Tàu Maddox đã đánh điện yêu cầu không yểm và ra lệnh các thủy thủ chuẩn bị chiến đấu
Lúc 16h, các tàu Bắc Việt cách tàu Maddox 8km và vẫn duy trì tốc độ 50 hải lý / giờ và di chuyển theo hàng dọc là đội hình để phóng ngư lôi. Tàu Maddox đã nổ 3 phát súng cảnh báo về hướng chiếc tàu Bắc Việt đầu tiên nhưng các tàu Bắc Việt không dừng lại. Bảy phút sau đó, tàu Maddox báo cáo đang bị tấn công . Các tàu Bắc Việt tách làm 2 nhóm, 1 nhóm bên trái và 1 nhóm bên phải của đuôi tàu Maddox. Ở khoảng cách 2.500m, 2 tàu Bắc Việt bên phái phóng 2 ngư lôi. Tàu Maddox xoay sang trái để tránh và liên tục nổ pháo ngăn chận. Một quả đạn pháo trúng một tàu PT bên trái. Các máy bay từ tàu sân bay Ticonderoga đến và trợ chiến, tàu Maddox rút lui
Kết quả sự kiện vịnh Bắc Bộ lần 1, một tàu PT Bắc Việt bị cháy và chìm, 2 tàu khác bị hỏng nặng và bất khiển dụng, tàu Maddox bị hỏng nhẹ
Sự kiện Bắc Bộ lần 2
Sau sự kiện vịnh Bắc Bộ lần thứ nhất, Hải Quân Mỹ tăng cường thêm cho tàu khu trục Maddox chiếc khu trục hạm USS TURNER JOY . Mỹ cũng gửi cảnh báo đến phía Hà Nội về việc mọi hành động gây hấn sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Ngày 3 tháng 8, Hải Quân nối lại chiến dịch DESOTO
Trong suốt ngày 3 tháng 8, tàu Maddox và tàu Turner Joy báo cáo thông qua tín hiệu radar, họ liên tục bị theo dõi. Ngày 4 tháng 8, họ bắt được tin từ Hải Quân Bắc Việt đã báo động 2 tàu SWATOW sẵn sàng tác chiến và đêm 4 tháng 8. Cả hai tàu Mỹ chuyển hướng để thoát ra khỏi vịnh Bắc Bộ ở tốc độ cao nhất
Vào tối ngày 4 tháng 8, tàu Maddox báo cáo tín hiệu radar cho thấy xuất hiện các tàu Bắc Việt, các tín hiệu này sau đó biến mất rồi lại xuất hiện và tiến đến gần. Vào khoảng 22h, tàu Maddox nổ súng ngăn chận . Thêm 3 tàu PT Bắc Việt lại đến gần, một cuộc tấn công bằng ngư lôi diễn ra vào lúc 00h35 sáng ngày 5 tháng. Tín hiệu radar tàu Turner Joy cho thấy có khả năng 1 tàu PT Bắc Việt bị chìm và nguyên nhân do trúng ngư lôi từ chính đồng đội của họ
Thời tiết trong cuộc tấn công trong Sự kiện Bắc Bộ lần 2 rất tồi tệ, trời sương mù và nhiều mây. Các máy bay yểm trợ cũng không thấy rõ các tàu Bắc Việt. Báo cáo từ tàu Maddox cho biết ít nhất 21 quả ngư lôi đã được phóng. Tuy nhiên điều này là không thể do mỗi tàu PT chỉ mang tối đa 2 quả ngư lôi. Bắc Việt có khoảng 13 tàu PT nhưng 3 chiếc đã bị chìm vào ngày 2 tháng 8 . Các phân tích sau này cho thấy, có khả năng radar trên tàu Maddox và Turner Joy đã bị sương mù và mây khiến radar bị nhiễu và tín hiệu của các tàu PT Bắc Việt là tín hiệu giả do bị nhiễu tạo ra
Sau khi cuộc tấn công lần thứ 2 diễn ra, Bộ Tham Mưu Mỹ đã ra lệnh cơ quan CINPAC tiến hành một cuộc tấn công trả đũa với mục tiêu là các căn cứ của các tàu phóng ngư lôi PT và các tàu trang bị pháo SWATOW cùng mục tiêu ưu tiên số 1 là các nơi chứa xăng dầu, nhiên liệu ở Vinh
Cuộc tấn công có tên chiến dịch Mũi Tên Xuyên – operartion Pierce Arrow được tiến hành vào ngày 5 tháng 8, Hải Quân Mỹ đã tiến hành 64 phi xuất từ tàu sân bay USS Ticonderoga và tàu sân bay USS Constellation tấn các mục tiêu trên suốt dải ven biển miền Bắc từ cảng Gianh (Quảng Bình), Cửa Hội, Vinh – Bến Thủy (Nghệ An), Lạch Trường (Thanh Hoá) đến Bãi Cháy (Quảng Ninh) và theo báo cáo, đã phá hủy 90% cơ sở chứa xăng dầu, 29 chiếc tàu các loại của Bắc Việt đã bị phá hủy hoàn toàn hoặc bị phá hủy một phần. Tổn thất của Mỹ bao gồm 2 máy bay bị bắn rơi và một chiếc bị hỏng nặng. Một phi công tử trận và một bị bắt làm tù binh. Đó là trung úy phi công Everett Alvarez khi nhảy dù xuống Hòn Gai. Ông là người đầu tiên trong số khoảng 600 phi công Mỹ bị bắt trong chiến tranh Việt Nam và được trao trả sau khi hiệp định ngừng bắn được ký vào năm 1973
Tài liệu của phía Mỹ và tài liệu phía Việt Nam cho đến hôm nay vẫn hoàn toàn trái ngược nhau. Phía Việt Nam liên tục cho rằng cả hai cuộc tấn công đều là phía Mỹ xâm phạm lãnh hải Việt Nam, dàn dựng việc bị tấn công để lấy cớ đưa không quân tấn công miền Bắc Việt Nam
Ngày 2/8/1964, tàu khu trục Maddox – số hiệu 731 thuộc Biên đội xung kích 77 Hạm đội 7 Mỹ, đã xâm phạm vùng biển Bắc Việt Nam tại khu vực giữa đảo Hòn Mê và Lạch Trường, đụng độ với ba tàu phóng lôi của Tiểu đoàn 135, do đồng chí Nguyễn Văn Bột làm Phân đội trưởng.
Trận hải chiến xảy ra, địch dùng các loại pháo 40mm, 20mm và trọng liên bắn xối xả, cho máy bay bắn rôcket 20mm xuống đội hình tàu ta, một quả rôcket bắn trúng trước đài chỉ huy tàu 336, làm Thuyền trưởng Nguyễn Văn Tư hy sinh. Tàu 339 sau khi phóng ngư lôi vào tàu Maddox, đã chuyển sang đánh máy bay địch, sau đó rời khỏi khu vực chiến đấu, chạy về phía đất liền. Hai tàu 333 và 336 tiếp tục đánh trả máy bay địch, bắn rơi 1 chiếc, bắn bị thương 1 chiếc khác.
Ngày 4/8/1964, như là một trận hải chiến, nhưng không có tàu ngư lôi của “Bắc Việt” tấn công.
Năm 1995, cựu Bộ Trưởng Quốc Phòng Mỹ Robert McNamara đã viếng thăm Việt Nam và đã gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp . Cả hai thừa nhận sự kiện Vịnh Bắc Bộ lần thứ nhất khi tàu chiến Bắc Việt đã tấn công tàu Maddox khi tàu này tiến vào gần bờ. Tuy nhiên khi ông McNamara hỏi :
“Tôi đã giữ câu hỏi này suốt 30 năm. Cuộc tấn công vào ngày 8 tháng 4 năm 1964 mà chúng tôi gọi là cuộc tấn công lần thứ hai, nó đã thật sự xảy ra ? “
Tướng Giáp trả lời :
– “Hoàn toàn không có gì”
Ông McNamara tin rằng câu trả lời của tướng Giáp là câu kết luận cuối cùng cho mọi vấn dề
– “Đó thật sự là một nguồn tin tốt và đáng tin cậy”
Vào lúc 11 giờ 36 phút đêm 4/8/1964 giờ Washington, Tổng thống Mỹ Johnson tuyên bố trên vô tuyến truyền hình Mỹ:
“Những hành động bạo lực liên tiếp chống các lực lượng vũ trang của Mỹ phải được đối phó không chỉ với sự phòng bị cảnh giác mà với sự trả lời tích cực. Sự trả lời đó đang được đưa ra khi tôi nói với đồng bào đêm nay. Hành động không quân đang được tiến hành chống các tàu chiến và một số phương tiện yểm trợ ở Bắc Việt Nam đã được sử dụng chống các hoạt động thù địch đó”.
Ngày 7/8/1964, Quốc hội Mỹ họp chính thức thông qua nghị quyết có tên “Nghị quyết Vịnh Bắc Bộ”, cho phép Tổng thống tiến hành mọi biện pháp cần thiết, kể cả việc sử dụng lực lượng vũ trang, để giúp bất kì quốc gia thành viên nào, hoặc nước bảo trợ của Hiệp ước phòng thủ chung Đông Nam Á yêu cầu giúp đỡ, bảo vệ nền tự do của mình.
Với nghị quyết này, Tổng thống Mỹ có toàn quyền mở rộng chiến tranh ra miền Bắc Việt Nam vào bất kì lúc nào với mọi lí do và đưa quân viễn chinh Mỹ vào miền Nam Việt Nam để trợ giúp chính quyền Sài Gòn.
