Trung tướng Nguyễn Sùng Lãm là một trong những tướng nổi tiếng tham gia đủ các cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ, các trận đánh ở Campuchia và cả các trận đánh thuộc chiến tranh biên giới Việt Trung
Trung tướng Nguyễn Sùng Lãm — Tên khai sinh là Nguyễn Văn Tài, sinh năm 1925, quê quán xã Thất Hùng, huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương. Ông tham gia cách mạng từ tháng 6 năm 1945 và là chiến sĩ của Đệ Tứ Chiến khu Đông Triều lừng danh một thời. Năm 1944, ông vào đội du kích làng. Ngày đó, đội du kích lấy vỏ bọc là đội bóng làng để che mắt bọn địch và hoạt động hợp pháp.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 bùng nổ, cả nước đứng lên giành chính quyền về tay nhân dân, đội du kích làng ông đã tham gia đánh giặc ở bến đò Triều gần nhà, lấy gạo ở thuyền giặc mang về chia cho dân làng, phá phà giặc ở bến Triều và bến đò Mây, tham gia giành chính quyền ở huyện Kim Môn, Hải Dương.
Từ Tiểu đoàn trưởng trở thành Trung đoàn trưởng, tướng Nguyễn Sùng Lãm có tiếng là một chỉ huy dũng cảm, rèn quân nghiêm túc. Năm 1952, ông được Bác Hồ tặng thưởng huy hiệu của Người vì thành tích “Cán bộ chỉ huy gương mẫu”. Do tham chiến nhiều trận đánh, ông được đề bạt lên làm Tham mưu trưởng Sư đoàn 320 và sau đó là Sư đoàn phó rồi Sư đoàn trưởng Sư đoàn 320, chiến đấu tại mặt trận Quảng Trị — Đường 9.
Tết Mậu Thân 1968, ông được bổ nhiệm vào Bộ Tư lệnh Tiền phương, chỉ huy các trung đoàn tham gia đánh địch ở Huế và làm Tư lệnh Mặt trận B7, Tư lệnh phó Quân khu Trị — Thiên, tham gia Chiến dịch Nam Lào. Quân Mỹ ở Quảng Trị thời đó cũng đã phải kinh hãi nghe tiếng Sư đoàn 320, vì sư đoàn của ông là một trong những sư đoàn thiện chiến nhất của ta, chiến đấu dũng cảm, đánh đâu thắng đó. Bọn chúng đã phải rải truyền đơn và đặt giải thưởng rất cao cho ai bắt được tướng “Hùm xám” Việt cộng Sùng Lãm!
Tháng 11/1971, tướng Nguyễn Sùng Lãm được điều về tiếp tục chỉ huy Sư đoàn 320B, đánh địch tái chiếm Quảng Trị và giữ Thành cổ Quảng Trị trong 81 ngày đêm lịch sử, tham gia chiến dịch đánh địch lấn chiếm cảng Cửa Việt, Cửa Tùng…Ngày ấy, từ tháng 7 đến tháng 9 năm 1972, ở Quảng Trị mưa tầm tã như trút nước, tất cả các giao thông hào, hầm trú ẩn và hầm chỉ huy ngập đầy nước. Là Tư lệnh chiến trường nhưng tướng Sùng Lãm cùng với bộ đội mỗi người chỉ mặc mỗi chiếc quần đùi, ngâm mình cả ngày trong hầm chỉ huy anh em đánh giặc. Có những đêm ông cùng anh em trinh sát bơi qua sông Thạch Hãn vào thị sát và động viên bộ đội chiến đấu giữ Thành cổ…
Sùng Lãm là một trong những chiến sĩ đầu tiên của Sư đoàn 320. Sư đoàn 320 được thành lập vào đầu tháng 1 năm 1951 với mật danh là “Đại đoàn Đồng Bằng” và là một trong 6 đại đoàn chủ lực đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam. Cuộc đời ông đã tung hoành khắp các chiến trường, đặc biệt thời kỳ chống Mỹ cứu nước, ông nổi danh và có nhiều kỷ niệm với con đường Trường Sơn huyền thoại.
Qua những lời tâm sự trong hồi ký của ông, ta có thể hiểu được phần nào về cuộc đời binh nghiệp của ông:
“Năm 1972, tôi là Sư đoàn trưởng Sư đoàn 320B đồng thời là Tư lệnh cánh quân phía Đông, chịu trách nhiệm tiêu diệt địch ở hướng đồng bằng từ Quảng Trị đến Thừa Thiên Huế. Chúng tôi đã đánh những trận ác liệt ngay từ những ngày đầu xuất quân để góp phần cùng lực lượng ở hướng Tây như các Sư đoàn 304, 308… giải phóng Quảng Trị. “
Trong chiến dịch Hồ Chí Minh, Sư đoàn 320B nằm trong đội hình của Quân đoàn 1, cùng với sư đoàn 312 và sư đoàn 338 đánh chiếm các cứ điểm Bến Cát, Thủ Dầu Một, tiêu diệt các đơn vị ngụy quân còn lại của Sư đoàn 5, Sư đoàn 18, Lữ đoàn kị binh số 1 và Lữ đoàn 258 thủy quân lục chiến. Sau đó thọc sâu và nội đô Sài Gòn, đánh chiếm sân bay Tân Sơn Nhất, Bộ Tư lệnh Không quân và Bộ Tổng Tham mưu của chính quyền Sài Gòn.
Cuối năm 1978, đầu năm 1979, sư đoàn 320 nằm trong đội hình Quân đoàn 3 đã cùng các đơn vị bạn tiến hành chiến dịch phản công ở biên giới Tây Nam, thực hiện nghĩa vụ quốc tế, giải phóng nhân dân Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng của tập đoàn Pol pot — Ieng Sary.
Những năm 1977, 1978, quan hệ giữa Trung Quốc và Việt Nam rất căng thẳng. Ngày 17 tháng 2 năm 1979, Trung Quốc phát động cuộc chiến tranh xâm lược các tỉnh biên giới phía Bắc của Việt Nam. Đặc khu Quảng Ninh đã kịp thời thành lập. Ngay lập tức,Trung tướng Nguyễn Sùng Lãm được cử là Phó Tư lệnh và sau đó hơn một năm là Tư lệnh Đặc khu Quảng Ninh và đã đánh nhiều trận ác liệt ở Pò Hèn… Hoành Mô, Đồng Văn (Bình Liêu), Thán Phún (Hải Ninh), ..
Tháng 4 năm 1996, ông nghĩ hưu và mất năm 2012
esidgr