Bà cố vấn Trần Lệ Xuân là một người phụ nữ có sắc đẹp, sinh động, giỏi ngoại ngữ, nói tiếng Anh tiếng Pháp lưu loát nên khiến nhiều người quý mến nhưng nhiều phát biểu của bà cũng gây nên nhiều thù oán
Bà Trần Lệ Xuân – nhũ danh Maria sinh năm 1924 tại Hà Nội. Ông nội là tổng đốc Nam Định Trần Văn Thông còn vợ ông Trần Văn Thông là em gái ông Bùi Quang Chiêu. Cha bà là luật sư Trần Văn Chương (1898 – 1986) từng giữ chức Bộ trưởng Bộ Ngoại giao thời kỳ Đế quốc Việt Nam, rồi bộ trưởng Bộ Kinh tế của Việt Nam Cộng Hòa thời Đệ Nhất trước khi được bổ nhiệm là đại sứ tại Mỹ. Mẹ của bà Trần Lệ Xuân tên Thân Thị Nam Trân (1910-1986) – con gái Thượng thư Bộ Binh Thân Trọng Huề. Năm 1943, bà kết hôn với ông Ngô Đình Nhu vốn là em trai của Ngô Đình Diệm. Sau này ông Nhu được ông Diệm phong chức Cố Vấn nên bà Nhu hay được gọi là bà Cố Vấn. Ngoài ra, nhiều người nước ngoài còn gọi bà là Madame Nhu
Bà cũng là người khởi xướng kiểu áo dài cổ thuyền, khoét sâu ( sau này dân gọi là “áo dài Trần Lệ Xuân” hay “áo dài bà Nhu”) tạo ra một làn sóng thời trang áo dài hở cổ mới. Loại áo dài này vẫn thịnh hành đến ngày hôm nay. Những cánh rừng do bà khởi xướng trồng trên đường từ Sài Gòn đến rừng Cát Tiên vẫn được người dân gọi là rừng Trần Lệ Xuân.
Bà Trần Lệ Xuân có nhiều hoạt động trên chính trường trong thời gian từ năm 1955 đến 1963, làm Chủ tịch Phong Trào Thanh Nữ Cộng Hòa là tổ chức bán vũ trang của phụ nữ; ủng hộ các luật liên quan đến hôn nhân gia đình; thúc đẩy việc thông qua các luật liên quan đến những vấn đề như nạo thai, ngoại tình, thi hoa hậu, đấm bốc… Bà cũng được cho là ủng hộ các luật nhằm đóng cửa các nhà chứa và ổ thuốc phiện
Theo nhà ngoại giao John Mecklin, bà cố vấn Trần Lệ Xuân là một người dễ nổi nóng, muốn áp đặt giải pháp của mình cho những vấn đề chính trị nhưng hầu như luôn làm những vấn đề đó trở nên tai hại
Robert McNamara, nguyên Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, đã nhận xét về Madamde Nhu Trần Lệ Xuân: “Giống như hầu hết những người Mỹ đến đất nước này, và theo tôi, cả nhiều người Việt nữa, tôi thấy bà Nhu là một người sáng sủa, mạnh mẽ và xinh đẹp, nhưng cũng độc ác và mưu mô
Cuộc đảo chính năm 1963 lật đổ Tổng thống Ngô Đình Diệm xảy ra trong giai đoạn các mâu thuẫn lớn ở Nam Việt Nam bị đẩy lên cao. Trong thời kỳ này, bà Trần Lệ Xuân cũng bị nhiều ý kiến chỉ trích cho là đã đẩy mâu thuẫn giữa Phật giáo và chính quyền ông Ngô Đình Diệm thêm gay gắt.
Tại Việt Nam nhiều năm sau cuộc chiến vẫn có quan điểm phê phán bà và dòng họ Ngô Đình, một gia tộc theo Công giáo. Một bài trên trang nhà Giáo hội Phật giáo Việt Nam năm 2013 cho rằng bà Trần Lệ Xuân từng công kích rằng “hoạt động của Phật giáo là một hình thức phản bội xấu xa …”.
Còn một phần báo chí tại Hoa Kỳ, và sau này cả truyền thông châu Âu khi đưa tin bà qua đời năm 2011 cũng nhắc lại sự kiện cuộc tự thiêu của Hoà thượng Thích Quảng Đức, và bình luận được cho là của bà Trần Lệ Xuân nói: “Tôi sẽ vỗ tay khi thấy một vụ nướng sư khác” (I would clap hands at seeing another monk barbecue show). Những bình luận của bà đã khiến báo chí Mỹ có cái nhìn tiêu cực về bà, xem bà như ví dụ “tiêu biểu” cho những sai trái của chính quyền ông Diệm. Trong lúc khủng hoảng Phật giáo lên cao, bà đang đi công du Hoa Kỳ cùng con gái lớn Ngô Đình Lệ Thủy để thuyết trình bảo vệ cho chế độ, bà Nhu nghe tin chồng, và anh chồng, Tổng thống Ngô Đình Diệm bị phe đảo chánh giết tại Sài Gòn. Các con của bà được phép rời Sài Gòn đến Paris. Bà không về được Nam Việt Nam và sang Pháp định cư.
Không lâu sau đó, bà Trần Lệ Xuân chuyển sang sống ở Rome, nơi người anh chồng, Tổng giám mục Tổng Giáo phận Huế Ngô Đình Thục, đã xin tị nạn.
Cuộc sống lưu vong
Luật sư Trương Phú Thứ, người tiếp xúc bà nhiều lần trong giai đoạn bà Trần Lệ Xuân sống ở châu Âu cho biết thêm về cuộc đời bà:
“Những năm 63-65, gia đình bà Trần Lệ Xuân lúc ấy khá túng thiếu, cho tới tận sau này, có một ân nhân ẩn danh cho bà một số tiền rất lớn và bà mua được hai căn apartment ở bên Paris, Quận 16 gần trung tâm. Bà Nhu ở một cái, một cái cho mướn để lấy tiền sinh sống.”
Ông tiếp tục bình luận:
“Khi ông cố vấn Ngô Đình Nhu bị giết thảm, thì bà mới có chưa đầy 40 tuổi, cái tuổi có thể gọi là đẹp và mặn nồng nhất của người phụ nữ. Mà bà Nhu, như chúng ta thấy, cũng có sắc đẹp, sinh động, giỏi ngoại ngữ, nói tiếng Anh tiếng Pháp lưu loát, đại để là một người phụ nữ trên mức bình thường. Cũng có nhiều người, kể cả chính trị gia, vì lúc đó bà Nhu hoạt động chính trường nên quen biết nhiều người lắm, cũng có lòng yêu mến kính trọng bà. Tôi được biết có một ông kỹ nghệ gia, làm quản trị cho công ty chế tạo xe hơi Rolls Royce ở London, cũng đề nghị lập gia đình với bà Nhu, nhưng bà đã khước từ. Cả đời, bà chỉ biết có một mình ông Ngô Đình Nhu mà thôi.”
Trong suốt nửa thế kỷ qua, những người muốn công kích hay phỉ báng bà đã không tìm ra được bất cứ một điều gì về vấn đề tình cảm để mang ra công kích bà. Bà Nhu vẫn tiếp tục sống thầm lặng, một mình, một cách rất đạo đức, kín đáo và đơn sơ.
Về tin nói bà Trần Lệ Xuân có những khoản tiền “khổng lồ”, ông Thứ nói:
“Tin đó cũng như tin mà một vị tự xưng là sử gia tung ra, rằng bà Nhu có tới 17 tỷ Mỹ kim từ những năm 1960-1961. Tôi chỉ hỏi liệu hồi đó mang cả Sài Gòn ra bán có thu được 17 tỷ Mỹ kim hay không!. Thứ hai nữa, sau vụ đảo chánh 1963 bà Nhu phải ở trong một căn phòng studio chật chội, không có phòng ngủ, với bốn đứa con, chứ làm gì có lâu đài xa hoa như họ nói.”
Những ngày trước khi về với Chúa
“Tôi được biết bà Nhu nằm viện đâu chừng ba tuần lễ trước khi qua đời. Khi bà thấy mệt quá thì bác sỹ họ đưa vào trong nhà thương nằm trong tình trạng rất yếu, gần như không nói được nữa. Tới Chủ nhật vừa rồi thì tôi nhận được điện thoại của gia đình bà từ bên Rome, nói bà đã qua đời vào lúc 2 giờ sáng ngày 24/04/2011 giờ địa phương, thọ 87 tuổi. Tất cả ba con của bà đều có mặt lúc ấy.”
Trước khi mất khoảng ba năm, bà Trần Lệ Xuân ở nhà với con trai cả là Ngô Đình Trác, tại Rome (Ý). Cô con gái út là Ngô Đình Lệ Quyên cũng ở nhà đó, trong tầng hầm. Cả gia đình ở với nhau rất vui vẻ hòa thuận. Vậy cho nên bà qua đời là cả gia đình có mặt. Con trai thứ của bà Nhu là Ngô Đình Quỳnh thì sống và làm việc bên Bỉ.”
Con gái lớn của ông bà Nhu là Ngô Đình Lệ Thủy đã qua đời trong một tai nạn xe hơi ở Pháp năm 1968. Một năm sau khi bà Nhu mất, con gái Ngô Đình Lệ Quyên chết vì tai nạn xe máy gần Roma, Ý vào tháng 4/2012.
Năm 2011, khi bà qua đời, bài viết trên New York Times khi đó nhắc lại về lần trao đổi thư từ với tờ báo này năm 1986. Trong những lá thư đó, bà tiếp tục lên án Hoa Kỳ vì sự sụp đổ của Việt Nam Cộng Hòa.
Bài tưởng niệm của Washington Post thì nhận xét khi ở Sài Gòn, bà Trần Lệ Xuân xem mình là “người yêu nước và cách mạng, vây quanh toàn kẻ thù”, và rằng bà từng là một nhân vật chính trị “ảnh hưởng và khiến người khác khiếp sợ”.
Gần đây một tác giả Monique Brinson Demery công bố cuốn sách “Finding the Dragon Lady”, dựa theo một số lần liên lạc với bà Nhu. Khi tác giả Demery hỏi bà Nhu có ân hận nào không, bà chỉ nói bà lẽ ra nên khiêm nhường hơn.
Tin trên mạng về bà Trần Lệ Xuân lẳng lơ, dâm ô, ngoại tình
Trên mạng có nhiều bài viết cho rằng bà thác loạn, dâm ô ngoại tình với tướng Trần Văn Đôn hoặc dùng thân xác để cho các ký giả viết bài có lợi cho chính quyền. Điều này rất đáng ngờ. Nên nhớ, dưới thời Ngô Đình Diệm, các tướng lĩnh đều rất khiếp sợ trước oai nghiêm của tổng thống Diệm và đa phần đều gọi là “cụ” và xưng “con”. Chỉ có đại tướng Lê Văn Tỵ là dám xưng là “thưa tổng thống” và xưng “tôi”. Giai đoạn 1956-1959 là giai đoạn triều đại họ Ngô cực thịnh nên có ăn gan hùm tướng Đôn cũng chẳng dám ngoại tình với bà Xuân. Qua năm 1959 thì tướng Đôn được cử đi nước ngoài đến cuối năm 1962 mới về nhưng trở thành vị tướng không có quyền hạn thực tế.
Các trang cũng đưa tin, bà Nhu còn ngoại tình, thách thức cả ông Nhu, ông Diệm. Nên biết rằng, ông Diệm là người tôn sùng Nho Giáo, truyền thống phong kiến. Lúc mới cầm quyền và chưa mạnh về quyền lực, ông còn dám ra lệnh đóng cả vũ trường Đại Thế Giới là nơi đánh bài, trai gái, … chấp nhận đối đầu vời cả tướng Pháp Bảy Viễn. Vậy thì bà Nhu có dám thách thức ông Diệm, ông Nhu lộ liễu ngoại tình như 1 số trang mạng đưa tin không ?
Còn tin cho rằng bà Xuân ăn nằm với các ký giả để viết những bài có lợi cho chính quyền càng khó tin hơn. Theo ký giả Malcolm Browne của tờ AP, do bất đồng quan điểm, Trần Lệ Xuân còn từ bỏ cả gia đình của chính bà. Năm 1963, bà tuyên bố từ bỏ cha mẹ mình do họ phản đối thái độ của bà với Phật giá vậy. Trước báo chí Mỹ, bà còn có những tuyên bố thách thức về vụ Hòa Thượng Thích Quảng Đức tự thiêu và Bộ trưởng Quốc Phòng McNamara đã than phiền với Ngô Đình Diệm rằng bà Nhu đã mô tả các cố vấn Mỹ là “hành động như những người lính đánh thuê trẻ con” – “acting like little soldiers of fortune” và cảnh báo điều này có thể ảnh hưởng quan hệ song phong và cản trở các sĩ quan Mỹ giúp đỡ quân Việt Nam Cộng Hòa. Đại Sứ Mỹ là Henry Cabot Lodge cũng phản ánh rằng : “các sĩ quan Mỹ phải được cảm ơn chứ không phải sĩ nhục” thì liệu rằng bà có phải ăn nằm với các ký giả ?
Ngoài ra, còn nhiều trang web ghi chép một cách buồn cười rằng năm 1970, bà Trần Lệ Xuân muốn lấy vua Bảo Đại Dù để vực dậy nền Cộng Hòa, bà còn ngoại tình bị bắt gặp trần truồng ngay trong chùa, ngoại tình rồi còn bị vợ của tình nhân bắn bị thương, …, Dù gì, bà Trần Lệ Xuân cũng đã trở thành người thiên cổ. Đúng hay sai, có công hay có tội cũng đã là quá khứ. Lịch sử cần sự thật, tránh đặt điều và hãy để người sau đánh giá một cách trung thực nhất
